O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

Download 3,01 Mb. Pdf ko'rish
bet	44/141
Sana	20.12.2023
Hajmi	3,01 Mb.
	#124927

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 ... 141

Bog'liq
Ochilov Sh.B, Yuldasheva S.N, Norova S.Y. Statistika

Koordinatsiya nisbiy miqdorlari

Tuzilma (struktura) miqdorlari deyilganda to`plamdagi ayrim
guruhlarning shu to`plamning umumiy yig’indisiga bo`lgan nisbati tushuniladi.
Umumiy ko`rinishda bu ko`rsatkich quyidagicha hisoblanadi:
100



n
n
T
NM
bu erda:
T
NM
– tuzilma nisbiy miqdorlari;
n – to`plamdagi ayrim guruhlar (bo`laklar);

n – to`plam yig’indisi.
Tuzilma nisbiy miqdorlari o`rganilayotgan to`plamining tarkibini
tavsiflaydi va shu to`plamdagi har bir guruh (bo`lak) lar umumiy to`plamning
qancha qismini (ulushini) tashkil qiladi, degan savolga javob beradi.
Tuzilma nisbiy miqdorlari, odatda, to`plam o`z mohiyati jihatidan bir-
biridan tubdan farq qiluvchi guruhlarga, bo`laklarga ajratilgan hollarda keng
qo`llaniladi. SHuning uchun ham bunday mikdorlar statistik ma`lumotlarni
guruhlash bilan bevosita bog’liq va ularni hisoblash asosida hlash yotadi.
Koordinatsiya nisbiy miqdorlari deyilganda to`plamdagi guruhlar
(bo`laklar)ning bir-biriga bo`lgan nisbati tushuniladi. Ular tuzilma nisbiy
miqdorlarini to`laroq xarakterlash, shuningdek to`plam birliklari o`rtasidagi
zaruriy nisbatlarni nazorat qilish uchun keng qo`llaniladi. Masalan, sanoat
mahsulotini ishlab chiqarishda «A» va «B» guruh mahsulotlari, milliy daromad
qiymatida iste`mol va jamg’arma nisbati, korxonalarda xodimlar toifalari
o`rtasidagi zaruriy nisbatlar koordinatsiya nisbiy miqdorlarini hisoblash
yordamida kuzatiladi.
Intensiv nisbiy miqdorlar hodisa va jarayonlarning tarqalish zichligini,
uchrashish tezligini tavsiflaydi. Bunday miqdorlar bir-biri bilan bog’langan turli
xildagi hodisalarni taqqoslash natijasida olinadi.
Statistikada turli-tuman intensiv nisbiy miqdorlar qo`llaniladi. Jumladan,
aholining turmush darajasini tavsiflovchi ko`rsatkichlar, masalan, jon boshiga
to`g’ri kelgan milliy daromad, 100 kishiga to`g’ri kelgan o`rta va oliy
ma`lumotlar soni, shifokorlar, 1 ga erga solingan o`g’it, 1 km
2
ga to`g’ri kelgan
aholi va hokazo.

46
Intensiv nisbiy miqdorlarning boshqa turdagi nisbiy miqdorlardan farqi
shundaki, bu miqdorlarning natijalari mavhum ko`rinishda, ya`ni koeffitsient,
foizda emas, balki aniq son, hajm va miqdorlarda ifodalanadi.
Ob`ektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari turli ob`ekt va
mintaqaga mansub bo`lgan har bir ko`rsatkichning nisbatini tavsiflaydi. Ular
koeffitsientda yoki foizda hisoblanadi va bir mintaqa (ob`ekt)ning tegishli
ko`rsatkichi ikkinchisiga necha marta (foiz) ko`p yoki ozligini ko`rsatadi.

Download 3,01 Mb.

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 ... 141

Download 3,01 Mb.

Pdf ko'rish