140
To’ldirgichlarga bo’lgan talablar
1. To’ldirgichlar polimer bilan aralashib bir jinsli sistema hosil
qilish qobiliyatiga ega bo’lishlari kerak.
2. To’ldirgichlar polimer suyulmasi yoki eritmasida ho’llash
qobiliyatiga ega bo’lishlari kerak.
3. To’ldirgichlarni saqlash, ularga ishlov berish va qo’llash
jarayonlarida ular o’z xossalarini yo’qotmasliklari kerak.
4. To’ldirgichlar suv, moy va boshqa suyuqliklar ta’sirida
plastmassa tarkibidan ajralib chiqmasliklari kerak.
5. Ko’pgina holatlarda oziq-ovqat mahsulotlarini o’rash uchun
ishlab chiqariladigan plyonkalar va umuman, o’rash mahsulotlarning
estetik ko’rinishlarini yaxshilash maqsadida, ular maxsus bo’yaladi.
Plastmassa mahsulotlarini ranglash uchun tabiiy va sintetik
ranglardan qo’llaniladi. Bunday ranglar odatda erituvchilar ta’sirida
eriydi va polimer bilan kimyoviy bog’langan bo’ladi. Ko’pgina
holatlarda organik va anorganik pigmentlar ham plastmassa tarkibiga
kiritiladi. Ular eruvchan emas.
Anorganik ranglar biologik faol moddalar bo’lib, ularning
faolligi birikma tarkibidagi elementlarga bog’liq bo’ladi. Masalan,
stronsiy va xrom elementlari asosida olingan ranglar zaharli
hisoblanadi.
Turli aminoantraxin va azoranglovchi birikmalar jigar, buyrak
va markaziy asab sistemasining normal ishlash faoliyatiga salbiy zarar
yetkazadi. Polimer tarkibidan ranglarni ajralib chiqishi va teri orqali
yoki suv va boshqa oziq-ovqat mahsulotlari bilan birga oshqozonga
kirib borishi umumiy zaharlanishga olib kelishi mumkin.
Temir va titan elementlari asosida olingan ranglar zaharsiz
hisoblanadi. Odatda plastmassa mahsulotlari tarkibidagi ranglarning
miqdori 0,01 - 1,0% atrofida bo’ladi.
