3.8-rasm. Axborot tizimlari xavfsizligi. Kiberxavsizlik.
3.9-rasm. Kiberxavsizlik. Nima uchun kiberxavfsizlik kerak?
109
3.10-rasm
Kiberxavfsizlikni fundamental terminlari: 1.Konfidensiallik –
Tizim ma‘lumoti va axborotiga faqat vakolatga ega subyektlar
foydalanishi mumkinligini ta‘minlovchi qoidalar.
–
Mazkur qoidalar axborotni faqat qonuniy foydalanuvchilar tomonidan
―o‗qilishini‖ ta‘minlaydi.
2.Yaxlitlik (butunlik) –
Ma‘lumotni aniq va ishonchli ekanligiga ishonch hosil qilish.
–
Ya‘ni, axborotni ruxsat etilmagan o‗zgartirishdan yoki ―yozish‖ dan
himoyalash.
3.Foydalanuvchanlik –
Ma‘lumot, axborot va tizimdan foydalanishning mumkinligi.
Ya‘ni, ruxsat etilmagan ―bajarish‖ dan himoyalash.
Kiberxavfsizlikni fundamental terminlari Risk -Potensial foyda yoki zarar.
Hujumchi kabi fikrlash -
Bo‗lishi mumkin bo‗lgan xavfni oldini olish uchun qonuniy
foydalanuvchini hujumchi kabi fikrlash jarayoni.
-
Yaxshi insonlar ―yomon inson‖ kabi o‗ylashi kerak !
-
Militsiya xodimi…
-
…kriminal haqida bilishi va tushinishi kerak
110
-
Ushbu mavzuda
-
Biz hujumchi foydalangan usullarini bilishni istaymiz
-
Buzg‗unchi motivlari haqida o‗ylash kerak
-
Tez – tez buzg‗unchi kabi bo‗lish
Tizimli fikrlash -
Kafolatlangan amallarni ta‘minlash uchun ijtimoiy va texnik
cheklovlarni o‗zaro ta‘sirini hisobga oladigan fikrlash jarayoni.
Kiberxavfsizlikning bilim sohalari
Axborotni himoyalash konsepsiyasi Axborotni himoyalash konsepsiyasi – axborot xavfsizligi muammosiga
rasmiy qabul qilingan qarashlar tizimi va uni zamonaviy tendensiyalarni hisobga
olgan holda yechish yo‗llari.
Konsepsiyani ishlab chiqishni uch bosqichda amalga oshirish tavsiya etiladi.
I bosqich
Himoyalanuvchi obyekt qiymatini aniqlash
II bosqich
Buzg‗unchining bo‗lishi mumkin bo‗lgan harakatlarini tahlillash
III bosqich
111
Axborotni himoyalash vositalarining ishonchliligini baholash
