191
yig‘ma kirya asbobini yuqori chidamligi po‘latdan tayyorlangan quyma kirya
asbobga solishtirilganda ancha yuqori.
Undan tashqari bunday asboblar tarkibiga rolikli kirya asbobi ham kiradi.
Zamonaviy ishlab chiqarish korxonalarida rolikli kirya asbobi turli maqsadlar
uchun simni ishlab chiqarishda keng turdagi shakl va o‘lchamlarda qo‘llash,
bundan tashqari, ular to‘rtburchaklar, trapetsiya
va yumaloq profillarni
kiryalashda ko‘p qo‘llanilmoqda. Rolikli kirya asbobi foydalanishdan kiryalash
va prokatlash jarayonlarining bir qator afzalliklarini birlashtirish bilan bir
qancha avzalliklar hosil qilinadi. Zagotovka kirya asbobidan ishlov berilib
o‘tilganda 55 % gacha deformatsiyalanishi mumkin, kiryalashdagi kuch bu
holatda quyma kirya asbobiga nisbatan kichik bo‘lsa ham,
bunday yutuqga
quyma kirya asbobini sirpanib ishqalanish sharoitini rolikli kirya asbobini
dumalab ishqalanishga almashtirish bilan erishilgan.
Rolikli kirya asbobi bir qancha aylanuvchi roliklardan tuzilgan, ular
oralig‘ida talabdagi kalibr shaklanadi. Bu ishchi uyalardagi kalibr o‘lchamlarini
rostlash roliklarni o‘q bilan bog‘lanishi amalga oshirladi, sistemaning, ya’ni
metallni deformatsiya
harakatini susaytiruvchi, o‘qlari orasidagi bog‘lanishni
katta stanlarni ishchi uyalarida yo‘qligi, uning konstruksiyasini yanada
soddalashtiradi, og‘irgilini kamaytiradi va tashqi o‘lchmini kichraytiradi.
Rolikli kirya asboblarini yutuqlaridan yana bir shundaki, kuvvat sarfi
kam, shu quvvatda talab darajadagi tezlikga erishish mumkin, o‘tishlardagi va
yushatishlar orasidagi siqilish darajasi yuqori, yumshatishlar orasidagi o‘tishlar
soni
qisqartiradi, tan narxi qimmat bo‘lmagan moylash moddalarini qo‘llash
bilan ham simni fizikaviy xossaini oshirish mumkin. Bu avzallik kam plastikli
va sirpanuvchan bo‘lgan metall qotishmalar qoplama qilingan asboblarda ancha
yuqori.
Rolikli kirya asboblari yordamida har xil shakldor prukt va simlarni,
masalan, prujinali shaybalar uchun kvadrat kesimni, o‘tkir uchli profellar (tog‘
chang‘ilari uchun), temirbeton uchun armatura simlari (6.15-rasm) va boshqalar
kiryalash mumkin.
192
6.15-rasm. Kiryalash uchun rolikli kirya asbobini sxemasi:
a – uch qiralli
profell;
b - uch yonli profell:
1 - uch yonli profell,
2 – aylanuvchi disklar;
v –
aylana-yoysimon-aylana tizimidagi aylanasimon profell
Shu bilan birga rolikli kirya asbobining kamchiliklari ham mavjud,
masalan, rolikni kerakli o‘lchamga rostalash murakkab, bu esa jarayoni dastlab
maxsus ko‘rgazmalarda o‘tkazishni talab qiladi va metall chiqindilar miqdorini
oshishiga sabab bo‘ladi.
Eyilgan roliklar kichik diametrnini shakllanirish uchun qayta silliqlanadi
va keyingi ish maydoniga qayta o‘rnatiladi. Roliklar X12M markali po‘lat yoki
VK8, VK15 qattiq qotishmalardan tayyorlanadi.
Qattiq qotishmalar
tayyorlangan asboblar po‘latdan tayyorlangan asbobga nisbatan chidamlikni o‘n
barobargacha oshiradi.
Quvurlarni kiryalashda yuqorida keltirilgan tekis profellar uchun
qo‘llanilgan asboblardan, faqat kanal shakliga o‘zgarishlar kirtilgan xolatda
foydalaniladi.
