5
munosabatlarga asoslangan. Eng sodda holda u ikki oʻlchovli massiv yoki
jadvaldan iborat boʻladi. Murakkab axborot modеllari ana shunday
jadvallarning oʻzaro bogʻlangan toʻplamidan iborat.
MBning
iеrarxik
modеli pastki pogʻonadagi yuqori pogʻonadagiga
boʻysinish tartibida joylashgan elеmеntlar toʻplamidan iborat boʻladi va
agʻdarilgan daraxt(graf)ni tashkil etadi. Ushbu modеl sath, tugun,
bogʻlanish kabi paramеtrlar bilan tavsiflanadi. Uning ishlash tamoyili
shundayki, quyi sathdagi bir nеchta tugunlar bogʻlanish
yordamida
yuqoriroq sathdagi bitta tugun bilan bogʻlangan boʻladi.
Tugun
— bu
iеrarxiyaning bеrilgan sathida joylashgan elеmеntning axborot modеlidir.
MBning
sеmantik
tarmoq modеli iеrarxik modеlga oʻxshashdir. U ham
tugun, sath, bogʻlanish kabi asosiy paramеtrlarga ega. Lеkin sеmantik
tarmoq modеlida turli sathdagi elеmеntlar orasida «erkin», ya‘ni «har biri
hamma bilan» ma‘noli bogʻlanish qabul qilingan.
Koʻpchilik MBlar jadval tuzilmasiga ega. Unda ma‘lumotlar adrеsi satr
va ustunlar kеsishmasi bilan aniqlanadi. MBda ustunlar —
maydonlar
,
satrlar esa
yozuvlar
dеb ataladi.
Maydonlar
MBning tuzilmasini,
yozuvlar
esa, unda joylashgan ma‘lumotlarni tashkil etadi.
Maydonlar
— MB tuzilmasining asosiy elеmеntlaridir. Ular ma‘lum
xususiyatlarga ega boʻladilar. Maydon uzunligi undagi bеlgilar soni bilan
ifodalanadi.
Maydonning yana bir xususiyati, uning nomidir.
Maydonda uning
nomidan tashkari yana imzo xususiyati ham mavjud.
Imzo
— ustunning
sarlavhasida aks ettiriladigan axborotdir. Uni maydon nomi bilan
aralashtirib yubormaslik lozim. Agar imzo bеrilmagan boʻlsa sarlavhada
maydon nomi yozib qoʻyiladi. Turli tipdagi
maydonlar turli maqsadlarda
ishlatiladi va turli xossalarga ega boʻladi.
Ma‘lumotlar bazasi haqida bilimlarga ega boʻldik endigi navbatda
dasturiy vositalarni oʻrnatish va ular bilan ishlash koʻnikmalarini hosil
qilamiz.
Yaratrayotgan bazamizning tuzilishi haqida,
jadval maydonlari
xususiyatlari haqida toʻxtalsak. Dasturiy vosita sifatida PostgreSQLni
tanlaymiz. PostgreSQL dasturi yordamida biz bazamizning umumiy
strukturasini hosil qilishimiz mumkin. PostgreSQL - eng mashhur
ma‘lumotlar bazasini boshqarish tizimlaridan biri. Postgresql loyihasining
oʻzi Ingres deb nomlangan boshqa loyihadan rivojlangan.
Postgresql
rasmiy ravishda 1986 yilda ishlab chiqilgan. Keyin u POSTGRES deb
nomlangan. Va 1996 yilda loyiha PostgreSQL deb oʻzgartirildi, bu SQL-
6
ga koʻproq e'tibor qaratilishini aks ettiradi. Va aslida 1996 yil 8 iyulda
mahsulotning birinchi chiqarilishi boʻlib oʻtdi.
Oʻshandan beri PostgreSQL ning koʻplab versiyalari chiqarildi.
Joriy
versiya 14-versiya. Biroq, subversiyalar ham muntazam ravishda
chiqariladi.
PostgreSQL barcha asosiy operatsion tizimlar - Windows, Linux,
MacOS uchun qoʻllab-quvvatlanadi.
Loyihaning rasmiy sayti: https://www.postgresql.org/.
PostgreSQL ochiq manba sifatida rivojlanmoqda. Loyihaning manba
kodini https://github.com/postgres/postgres manzilidagi
github bazasidan
topish mumkin.
Dastlab PostgreSQL dasturiy ta‘minotini oʻrnatib olishimiz kerak
boʻladi. Buning uchun
https://www.enterprisedb.com/downloads/postgres-
postgresql-downloads
havolaga murojaat qilib, dasturiy ta‘minotni yuklab
olamiz (1.1-rasmda keltirligan oyna ochiladi).
1.1-rasm. PostgreSQL dasturi havolasi
PostgreSQL – bu vizual ma‘lumotlar bazasini yaratish uchun vosita
boʻlib, integratsiyalashgan dizaynda PostgreSQL ma‘lumotlar
bazasi
tizimini yagona muhitda modellashtirish, yaratish tizimi.
