35
Nazorat savollari
1.
Rudalarni boyitishga tayyorlarga nimalar kiradi?
2.
Maydalash tegirmonlarini qanday turlari bor?
3.
Yanchish tegirmonlarining qanday turlari bor?
5 - ma’ruza
RUDALARDAN OLTINNI AJRATISHNING GRAVITATSION
USULI
Reja:
1. Oltinni cho’ktirish mashinalarida ajratib olish.
2. Oltinni shlyuzlarda boyitish.
3. Oltinni konsentratsion stollarda boyitish.
Kalit so’zlar:
cho‘ktirish
mashinalari,
shlyuzlar, konsentratsion
boyitish, izotermik, yiriklik darajasi, izobarik.
Nodir metallar boshqa metallardan yuqori zichiligi bilan ajralib turadi
va u bilan birga kelgan minerallar ham zichligi yuqori bo’ladi. Shu
sababdan tug’ma holdagi nodir metallarni ajratishda
gravitatsiya usulida
boyitish samara beradi. Ko’pchilik oltin tarkibli rudalar tarkibida ma’lum
miqdorda sof oltin (+1)mm, uchrab nafaqat flatatsiyada yomon ajraladi
balki gidrometallurgiyada ham yomon ajraladi. Shu sababdan rudalarni
boshlang’ich gravitatsiya usulida boyitib yirikllari ajratib olinadi, ularning
chiqindiga chiqishini oldini oladi va tezroq
sotish maqsadida tayyor
mahsulot olinadi.
Zamonaviy amaliyotda ildizsimon konlar rudalaridan oltin ajratib
olish uchun gravitatsiya usulida boyitishda quyidagi asosiy dastgohlar
qo’llaniladi:cho’ktirish mashinalari, shlyuzlar, konsentratsion stol,
barabanli konsentratorlar, qisqa konusli gidrosiklonlar.
5.1.
Cho’ktirish mashinalarida oltin ajratib olish.
Cho’ktirish
mashinasida boyitish mineral zarralarning zichligi hisobiga tebranuvchi
oqimda ajralishiga(cho’kishiga) asoslangan.
Gravitatsiya usulida boyitish ruda bo‘lakchalarining
zichligi va yirikligi
hamda formasiga asoslangan.
36
Minerallar zichligiga ko‘ra qo‘yidagi turga bo‘linadi:
1.
Og‘ir - zichligi 4000 kg/m3 dan ortiq tug‘ma oltin;
2.
O‘rta - zichligi 2700-4000 kg/m3;
3.
Engil - zichligi 2700 kg/m3 gacha.
Gravitatsion ajratib olish natijasida olingan mineral zarrachalar guruhi
fraksiya deyiladi. Yuzaga chiqqan zarrachalar engil fraksiya, cho‘kkanlari
og‘ir fraksiya, muallaq holdagisi esa qiyin fraksiya deyiladi.
Gravitatsion boyitish - konchilikda foydali qazilmalarni boyitish
usullaridan biri minerallar zichligi orasidagi farq hisobiga amalga
oshiriladi. Gravitatsion boyitishning cho‘ktirib ajratish
boyitish stollarida
ajratish suv quyunlarida (gidrotsiklon) boyitish va boshqa turlari mavjud.
Gravitatsion boyitish har xil muhitlarda borishi mumkin. Suvli boyitishda
suv, og‘ir suspenziyalarda, pnevmatik boyitishda havo bilan bu jarayon
davom etadi.
Fraksiya - toifa, bo‘lak, guruh, sinf-aralashmaning o‘rtacha
xossalaridan farq qiluvchi xossaga ega bo‘lgan
va undan ajratib olingan
qismiga aytiladi.
Fraksion analiz - zichliklari har xil bo‘lgan fraksiyalar cho‘ktirib
saralash ma'dantosh tarkibidagi javharlarning zichligi va solishtirma
og‘irlikliklarining farqi hisobiga ularni bir- biridan ajratish jarayoni
pulsatsiyalanuvchi muhit suv va havoda olib boriladi. CHo‘ktirib saralash
gravitatsion boyitishning eng ko‘p tarqalgan turidir.
