O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi jizzax politexnika instituti

73 
Masalan:
NA-Soxibov Anvar Tuychievich 
DA- 700019, Toshkent shaxar G‘.Gulom kuchasi 34 uy 
ED-oliy
FT -1998 yilda Angliyaga borgan.
Eng asosiysi shundaki Ma‘lumotlar bazani yaratishdan maqsad hosil 
qilingan ma‘lumotlardan foydalanish qulayligidir. Birinchidan, turli alomatlariga 
ko‘ra axborotlarni tartiblash, 2-chidan, ixtiyoriy belgilariga ko‘ra ajratib olish 
oson. Matnli fayllar esa ma‘lumotlarni ma‘lumotlarni bunday tashkillashtirishni 
amalga oshira olmaydi. Axborotlar tizimi vositasida qayta ishlash uchun jadval 
ko‘rinishdagi ma‘lumotlar qulay xisoblanadi. Komputerning dasturiy ta‘minotiga 
kiradigan dasturlar xotiradagi jadvallarni ―tanitdi‖. Kompyuter xotirasida jadval 
sifatida saqlanadigan fayllar, asosan kengaytmasi dbf (Data Base File) bo‘lgan 
fayllardir. 
Ma‘lumotlar bazadan foydalanish uchun maxsus dasturlar yaratiladi va 
bunday dasturlar ma‘lumotlar bazani boshqarish tizimi deb ataladi (MBBT).
Ma‘lumotlar bazada axborotlar asosan matn va raqam ko‘rinishida saqlanadi.
Ma‘lumotlar bazani boshqarish tizimi vazifasiga ma‘lumotlar bazani 
boshqarishning qo‘yidagi xususiyatlari kirishi mumkin: 
- ma‘lumotlar bazaga kirish: foydalanuvchining talabiga javoban axborot 
turidan kat‘i nazar unga qulay ko‘rinishda javob berish; 
- ma‘lumotlarni modifikasiyalash: berilgan axborotni foydalanuvchi talabiga 
mos holda o‘zgartirish; 
- ishonchlik darajasi: qurilmalar tasodifan to‘xtatilganda ma‘lumotlar bazaning 
qayta tiklanish qobiliyati; 
- ma‘lumotlarni himoyalash: ma‘lumotlar bazadan ruxsatsiz (sanksiyasiz) 
foydalanishning cheklanganligi; 
- ma‘lumotlar bazadan tarmoqda foydalanish: ma‘lumotlardan bir vaqtda bir 
necha kishining (bir-biriga xalaqit bermasdan) foydalanish. 

74 
Komputerda qayta ishlanadigan ma‘lumotlar o‘z kundalik turmushida 
ishlatiladigan barcha axborotlarni oladi. Turli kasb egalari o‘zlariga kerakli bo‘lgan 
ma‘lumotlar bilan ish yuritadi. Bunday ma‘lumotlarning eng asosiylari sonli 
(raqamli) va belgili (matnli) axborotlar xisoblanadi. Odatda, xar qanday axborot 
tizimini yaratish uchun bu ikki turdagi ma‘lumot shakli etarlidir, chunki 
foydalanuvchiga etqazilmoqchi bo‘lgan barcha axborot raqamlar yoki so‘zlardan 
iborat bo‘ladi. 
Ma‘lumotlarning turlari: Belgili ma‘lumot, sonli ma‘lumot, mantiqiy 
ma‘lumotlar (Masalan, ―lampa yoniq‖ (TRUE) yoki ―lampa uchirilgan‖ (FALCE). 

Download 6,87 Mb.