Jadval 8  77  ―Talabnoma‖ jadvalidagi talab nomeri haqida ma‘lumotlar

77 
―Talabnoma‖ jadvalidagi talab nomeri haqida ma‘lumotlar 
 
N 
Ustun nomi 
To‘la nomlanishi 
Turi 
Uzunli gi 
1. TAL-NOM 
Talabnoma nomeri 
Belgili
5 
2. TAL-KOD 
Talabnoma kodi
Belgili 
4 
3. BANK-R 
Talabgorning bank rekviziti 
Belgili
40 
4. HAJM 
Talabnoma hajmi (kg) 
Sonli 
6 
5. IJRO-S 
Talabning ijro sanasi (kun yil 
oy ) 
Sana 
8 
Ma‘lumotlar bazani yaratuvchilar ma‘lum doirada jadval tuzish va ularning 
sonini tanlashni amaliyotda mustaqil xal kilishadi (tizimni turli xil usullarda 
loyixalash mumkin). Bunda ko‘zlangan asosiy maqsad – jadvallar miqdorining 
mumkin qadar minimal bo‘lishi va turli xolatlarni xisobga olgan xolda jadvallarni 
normallashtirishga erishishdir.
Buning moxiyati nimada? 
Ma‘lumotlar bazadan unumli foydalanish uchun undagi axborotlarni izlash 
va ulardan foydalanish qulay bo‘lishi kerak. Aks xolda ko‘zlangan maksadga 
erishish o‘rniga ma‘lumotlar o‘rnini topish uchun vaqt sarflashga to‘g‘ri keladi. 
o Iyerarxik yoki tarmoqli tuzilishga ega bo‘lgan ma‘lumotlarni Relyatsion
ko‘rinishga o‘tkazish jarayoni normallashtirish deyiladi. 
o Sirtdan qaraganda bu jarayon juda sodda ko‘rinsa-da, uni amalga oshirish 
anchagina murakkab vazifadir. Normallashtirish jarayonini «Talabnoma» 
jadvalini yaratish misolida ko‘rib chiqamiz. 
Ma‘lumki, ma‘lumotlar bazani yaratishda jadvalning asosiy kaliti bo‘lishi 
kerak. Kerakli axborot ana shu asosiy kalitga ko‘ra izlanadi. Yuqorida ko‘rsatilgan 
jadvalga «Talabgorning rekvizitlari» deb ataladigan satr kiritilib, uning qiymati 
talabgor kodining qiymati bilan aniqlanadi. Lekin talab nomeri – jadval kalitiga 
bog‘liq emas. Bunday xollarda axborotning yuqolishi ro‘y beradi, chunki biror 
talabgor nomeri yo‘qotilsa, u bilan birga talabgorning rekvizitlari xam yuqoladi. 
Yana bir muammo shundaki, bir xil rekvizitlarni o‘nlab (balki yuzlab) marta 

78 
kiritish natijasida nafaqat ortiqcha ishni bajarishingiz, balki ko‘plab xatoliklarga 
yo‘l quyishingiz mumkin. 
Shuning uchun, «Talabnoma» jadvalidan «Rekvizitlar ustunini olib, uni 
talabgor nomi bilan taklif lug‘atiga kiritamiz. Bu lug‘atda muayyan talabgorning 
rekvizitlari bir marta ko‘rsatiladi. Kelgusida bu rekvizitlar nafaqat «Talabnoma» 
faylida, balki talabgorning kodi bo‘lgan boshqa fayllarda xam ishlatilishi mumkin. 
Etarli ko‘nikmaga ega bo‘lgan odam ma‘lumotlarni normallashtirishni 
amalga oshira oladi. Bunda eng asosiysi, bosh kalit bilan bevosita bog‘lanmagan 
ustunlarni yuqotishdir. 
Foydalanuvchilar ma‘lumotlarni normallashtirishda, jadvaldagi ustunlar 
sonini belgilashda qiyinchiliklarga duch kelishadi. 
Misol tariqasida tuzilishi bo‘yicha Relyatsion tizimga ega bulgan xodimlar 
to‘g‘risidagi ma‘lumotlar bazani ko‘rib chiqamiz. 

Download 6,87 Mb.