Moddalarning erish va kotish xaroratlari xolatlarini o’rganish

Download 81,03 Kb.
bet	3/20
Sana	22.02.2024
Hajmi	81,03 Kb.
	#160853

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20

Bog'liq
Elektronika va asbobsozlik yo’nalishi 421-21 e va a guruh talaba-fayllar.org

Nazariy ma’lumotlar
Harorat  vaqt egri chizig‘i usuli.

Moddalarning erish va kotish xaroratlari xolatlarini o’rganish.

Ishning maqsadi: kristall va amorf materiallarning qotish haroratini harorat-vaqt egri
chizig‘ini chizish yordamida aniqlash va o‘rganish.
Kerakli asboblar: Kristall va amorf materiallarning qotish egri chizig‘ini aniqlash
imkonini beradigan qurilma; polikristall, monokristall, qalay, kanifol, termopara,sekundamer.
Nazariy ma’lumotlar
Malumki, qattiq jismlar kristall va amorf materiallarga bo‘linadi. Kristall materiallarning
o‘ziga xos xususiyatlaridan biri fazoda struktura birligi (atomlar, ionlar, molekulalar)ni tartibli
joylashganligidir. Bu panjarani 3ta ko‘chish vektorlar a,b,s, va α, β, γ burchaklar asosida
qurilgan elementlar panjara (yacheykalar)ni fazoda davriy takrorlanishi yordamida tariflash
mumkin. Shuning uchun kristall materiallar struktura birligi, joylashish tartibida yaqin va uzoq
tartibga ega bo‘ladi.
Kristall materiallarning boshqa xususiyati ularda qotish harorati (erish)ni keskin namoyon
bo‘lishidir. Normal sharoitda hamma qattiq metallar, shuningdek ko‘pgina tabiiy minerallar
kristall materiallar toifasiga tegishli.Amorf materiallar struktura birligining joylashish tartibida
faqat yaqin tartibga ega, shu sabab ularda keskin ifodalashgan qotish (erish) nuqtasi yo‘q.
Haroratni oshirganda amorf materiallar struktura birligining joylashish tartibi xarakterini
saqlaydi va asta-sekin ularning atomlarini, ionlarini, molekulalarni tebranishi ortishi tufayli
suyuq holatga o‘tib boradi. Amorf materiallarga ko‘p sonli yuqori-molekulyar organik moddalar
(plastik massalar, saqichlar, kanifol, shisha…) tegishli. Amorf moddalar, gaz va suyuqliklarga
o‘xshash atrukturalarning tartibsiz joylashishi tufayli – ezaotropdir.
Harorat

vaqt egri chizig‘i usuli.
Bu usul harorat – vaqt egri chizig‘idan moddani suyuq holatidan qattiq holatga o‘tish
haroratni aniqlashga imkon beradi. Harorat – vaqt egri chizig‘ini chizish uchun ko‘p miqdorda
kristall va amorf materiallar olinadi. Har biri alohida probirkalarga joylashtiriladi va elektr
pechkasida eritiladi. Pechka harorati o‘rganilayotgan moddaning erish nuqtasidan ozroq yuqori
bo‘lishi kerak. Erib bo‘lgach, pechka o‘chirilib, materialni sovish haroratini vaqt bo‘yicha
kuzatib borish kerak.

1


chizmada kristall va amorf materiallarning sovish egri chizig‘i keltirilgan.
a)
Kristall materialning qotishi;
b)
Kristall materialning ozgina qotishi
c)
Amorf materialning qotishi
1

rasmda ko‘rinib turibtiki, kristall materialning qotishi
T
kr
-doimiy
harorat sohasida
sodir bo‘ladi, amorf material qotishmasi soviyotganda (eriyotganda) kristallashish jarayonida
yashirin issiqlik ajralish sodir bo‘ladi. Amorf materiallar qotayotganda esa yashrin issiqlik ajralib
chiqmaydi va sovish egri chizig‘i 1c-rasmda tasvirlangandek ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Kristallarning o‘stirish usuliga nisbatan sovish egri chizig‘i (1a) yoki (1b)

rasmdagi
ko‘rinishgagidek ega bo‘ladi.
Qurilma
Harorat–vaqt egri chizig‘ini olish uchun quyidagi qismlardan tashkil topgan qurilma:
tigel bilan pechka, millivoltmetr bilan termopara, LATP

9 ishlatiladi.
Pechkaga ulangan kuchlanish LATP

9 bilan boshqariladi va qurilmaning oldi qismida
joylashgan voltmetr bilan nazorat qilinadi. Pechka harorati millivoltmetr ko‘rsatkichini 100ga
ko‘paytirib aniqlanadi.

Download 81,03 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 20

Download 81,03 Kb.