O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

215 
Yechish: 
2-yukning 1-avtomobilga nisbatan nisbiy harakat differensial 
tenglamasini xy oʻqlarga nisbatan tuziladi: 
-Pcos80
-Pcos10
, 
bunda 
;
, birinchi tenglamadan
Pcos80
N 
Pcos10
 
2-masala:
Massasi m=0,1kg bo‘lgan M sharcha O nuqta atrofida φ=t
2
qonun
bo‘yicha aylanayotgan naychada OM=S=0,2t
3
qonun bo‘yicha to‘g‘ri chiziqli 
harakat qilsa, sharchaga ta’sir qilayotgan t=1s paytdagi koʻchirma, koriolis 
inersiya kuchlarining qiymatini va sharchaning naychaga bosim kuchini toping. 
4.17-shakl. 
Yechish: 
1)
 
M sharchaning murakkab harakati kinematikasi tahlil qilinadi 
(4.18-shakl):
4.18-shakl. 
M sharchaning naycha boʻylab nisbiy harakati tezligi va tezlanishi aniqlanadi:
M 
x 
y 
O 

216 
t=1 sek.da
M sharchaning O oʻq atrofida OM naycha bilan koʻchirma aylanma harakati 
burchakli tezligi va burchakli tezlanishi aniqlanadi: 
t=1 sek.da
M sharchaning O oʻq atrofida OM naycha bilan koʻchirma aylanma harakati 
chiziqli tezligi va chiziqli tezlanishi aniqlanadi: 
t=1 sek.da
. 
M sharchaning koriolis tezlanishi aniqlanadi: 
uning yoʻnalishi esa 
va 
vektorlariga boʻlib, Jukovskiy qoidasi 
boʻyicha aniqlanadi (4.18-shakl). 
3)
M sharchaning murakkab harakati dinamikasi tahlil qilinadi (4.19-
shakl):
4.19-shakl. 
Koʻchirma inersiya kuchlarining qiymati aniqlanadi: 
x 
y 
M 
 
 
O 

217 
Koriolis inersiya kuchining qiymati aniqlanadi: 
3) Shakl tekisligidagi xy koordinata oʻqlariga nisbatan nisbiy harakat 
differensiyal tenglamalari tuziladi: 
oxirgi tenglikdan 
deb olib, normal bosim kuchi topiladi: 
N
 

Download 6,14 Mb.