|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika
Pdf ko'rish
|
| bet | 153/177 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 6,14 Mb. | | #245516 |
Bog'liq Nazariy Mexanika darslikkinematik yoki differentsial
bogʻlanish
deb ataladi. Masalan prujinalar, ochilb-yopiluvchi kranlar, tormozlash
tizimlari va h.k. lar.
Integrallanuvchi bogʻlanishlar
deb, sistema nuqtalarining
tezliklarini uning koordinatalarining toʻliq differentsiali sifatida ifodalay olish
mumkin boʻlgan bogʻlanishlarga aytiladi.
Golonom bogʻlanishlar
deb,
bir
vaqtning oʻzida ham geometrik, ham integrallanadigan differentsial
bogʻlanishlarga aytiladi. Va nihoyat,
ushlab tura oluvchi
(bunday chegaralar
sistemaning ixtiyoriy holatida ham ta’sir etadigan) va
ushlab tura ololmaydigan
,
ya’ni yuqorigiday xossaga ega bo‘lmagan (sistema bunday bog‘lanishlardan «ozod
bo‘la olishi» mumkin bo‘lgan) bog‘lanishlarga ajaraladi.
Umuman olganda, zamonaviy mashina-mexanizmlarda turli xil aralash
moslamalar oʻrnatilgan boʻlib, hisob-kitoblarda ularning xossalari, soddalashtirish
uchun, yuqoridagi xususiyatlarga boʻlib olinadi va nazariy ma’lumotlar albatta
tajriba natijalari bilan solishtiriladi.
5.1.3. Dinamika prinsiplari
.
Prinsip soʻzi lotinchadan olingan boʻlib, “qoida” yoki “qonun” ma’nolarini
anglatadi. Mexanikada ham bir necha “qoida”lar mavjud boʻlib, ular mexanika
masalalarini “virtual”-“hayoliy-fikran” (lotincha “virtus”- kuch, quvvat, ta’sir va
h.k.) farazlar orqali juda sodda yoʻl bilan hal qiladi. Moddiy nuqta uchun bu
prinsiplar oddiy almashtirishdek tuyulsa ham, mexanik sistema uchun juda katta
ijobiy natijalarga va soddalashtirishlarga olib keladi. Mexanikadagi prinsiplar
quyidagilardan iborat boʻlib, oʻzaro bir-biri bilan chambars-chars bogʻliq:
1)
Dalamber prinsipi.
2)
Lagranjning mumkin boʻlgan koʻchish prinsipi.
3)
Dalamber-Lagranj prinsipi.
|
| |
