O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika




Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet162/177
Sana20.05.2024
Hajmi6,14 Mb.
#245516
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   177
Bog'liq
Nazariy Mexanika darslik

umumlashgan koordinatalar 
deb ataladi va 
,
,
,…,
harflar bilan belgilanadi. Umumlashgan koordinatalar sifatida 
uzunlik, burchak va boshqa kattaliklar boʻlishi mumkin. Umumlashgan 
koordinatalar birliksiz qabul qilingan. Ulardan t vaqt boʻyicha olingan hosilalar 
umumlashgan tezliklar 
deb ataladi: 
…,
(5.11) 
Umumlashgan koordinatalardan t vaqt boʻyicha olingan ikkinchi hosila yoki 
umumlashgan tezliklardan olingan t vaqt boʻyicha birinchi hosila 
umumlashgan 
tezlanishlar 
deb ataladi: 
(5.12) 
D.UMUMLASHGAN KUCHLAR. 
Umumlashgan koordinatalarga mos keluvchi kuchlar 
umumlashgan kuchlar
deb ataladi. Umumlashgan kuchni hisoblash uchun sistema erkin koordinatalariga 
mumkin boʻlgan koʻchish beriladi va elementar ish hisoblanib, undan umumlash-
gan koordinatalar boʻyicha hosila olinadi. Umumlashgan kuchlar


,…,
 
harflar bilan belgilanadi. 
Mumkin boʻlgan koʻchish prinsipi sistemaning 
nuqtasi uchun 
umum-lashgan koordinatalarida quyidagicha yoziladi: 
(5.13) 
Bunda
demak


289 
. (5.14) 
Quyidagi belgilash kiritib, 

, (5.15) 
koordinatalar koʻrinishida umumlashgan kuch quyida 
demak 
. (5.16)
(5.16) formuladagi 
koordinatalarga mos keluvchi
-umumlashgan kuchlar.
Agar ta’sir etuvchi kuchlar potensiyalli kuch boʻlsa, umumlashgan kuch 
umumlashgan koordinatalardan iborat argumentli potensialli funksiya 
U( 
,
,
,…,
) ning toʻliq differensiyali sifatida aniqlanadi. 
yoki
(5.17)
Umumlashgan kuchlar esa
… ;
(5.18) 
ifodalardan aniqlanadi. 
Ilgari tasdiqlanganiga koʻra P – potensial energiya teskari ishora bilan 
potensial funksiyaga teng 
P = - U( 
,
,
,…,
) .
Demak, 
sistemaga ta’sir etuvchi barcha kuchlar potentsial kuchlardan 
iborat bo‘lsa, umumlashgan kuchlar kuch funktsiyasidan (yoki potentsial 
energiyasidan manfiy ishora bilan) tegishli umumlashgan koordinatalar bo‘yicha 
olingan xususiy hosilalarga teng ekan.


290 
 

Download 6,14 Mb.
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   177




Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

Download 6,14 Mb.
Pdf ko'rish