75
2.3. JISMLAR SISTEMASINING MUVOZANAT HOLATI.
2.3.1. Murakkab tuzilmalarning turlari va hisoblash usullari.
A. MURAKKAB TUZILMALARNING TURLARI.
Bino-inshootlar
va mashina-mexanizmlar bir necha qismlardan iborat boʻlib, bu qismlar turli
vositalar yordamida bir-biriga bogʻlangan boʻladi.
Nazariy mexanika fani
bunday sistemalarni butunligicha yoki boʻlaklarga boʻlib, alohida-
alohida
muvozanatini tekshiradi. Quyidagi tasvirlarda turli
inshootlar va texnikada
uchraydigan jismlar majmuasi keltirilgan (2.43-shakl)[2].
a)
b)
d)
e)
j)
i)
2.43-shakl.
B. HISOBLASH USULLARI.
Nazariy mexanika fanida fazoviy jismlar
sistemasi koʻpincha soddalashtirish uchun tekislikdagi
jismlar sistemasiga
keltiriladi. Uning ikki xilini koʻrib oʻtamiz:
a) sistema qismlarining birikish nuqtalarida (sharnir, parchin mix,
podshipnik, roʻlik-gʻildirak, payvandlangan va h.k.) boʻlaklarga boʻlinib, alohida
muvozanat shartlari tuziladi. Bunda faqat klassik mexanikaning ta’sir va aks ta’sir
qonuni hisobga olinadi. Bu usul mexanikada
qismlarga ajratish usuli
yoki
tugun
kesish usuli
deb ataladi.
76
b) ikkinchi usul, ixtiyoriy fazoviy sistemani biror tekislik bilan kesib olib,
alohida kesimlar muvozanati tahlil qilinadi va olingan natijalar umumlashtiriladi.
Bunday usul
