70
Yechish.
Koordinata o‘qlarini o‘tkazamiz va plastinani uchta to‘g‘ri
to‘rtburchakdan iborat qismlarga ajratiladi. Har bir to‘g‘ri to‘rtburchakning og‘irlik
markazlarining koordinatalari va
ularning yuzalarini hisoblab,
jadvalga yozib
chiqamiz(2.5-jadval).
2.5-jadval.
2.3-jadval. 2.38-shakl.
Berilgan qiymatlarni (2.41) formulaga qo‘yib, quyidagilarni aniqlaymiz:
Og‘irlik markazining aniqlangan o‘rni shaklda ko‘rsatilgan;
C markaz
plastinadan tashqarida joylashar ekan.
3.
Manfiy qismlar (hajmlar, yuzalar yoki uzunliklar) usuli.
Agar
bir jinsli
jismning biror qismi qirqib olingan boʻlsa, shu
qism uchun formulalardagi
yig‘indilar oʻrniga manfiy ishoralar qoʻyiladi.
2-masala.
Radiusi r=30 sm bo‘lgan shtrixlangan plastinaning (2.39-shakl)
og‘irlik markazi
va
koordinatasini aniqlang.
2.39-shakl.
71
Yechish.
Shtrixlangan plastina ikki qismdan-doira va uchburchakdan
iborat, shuning uchun ularning yuzalari va og’irlik markazlarini aniqlaymiz:
(2.41)
formula asosida
= -3,8 sm;
= -3,8 sm.
Demak plastina ogʻirlik markazi Oxy oʻqlarining III-kvadrantida joylashgan ekan.
4.
T a j r i b a u s u l i .
Bir jinsli bo‘lmagan murakkab
shaklli jismlarning
(samolyot, parovoz, avtomobil va b.) og‘irlik markazlarini
tajriba usulida
aniqlanadi:
a)
osib qoʻyish usuli.
Jismning bir nechta nuqtalaridan ipga yoki trosga osib
qo‘yiladi. Har safar ipning yo‘nalishi og‘irlik markazining yo‘nalishini belgilaydi,
shu chiziqlarning kesishgan nuqtasi jismning og‘irlik markazi hisoblanadi.
2.40-shakl.
b)
tortib
koʻrish usuli:
Jismning biror qismini tortib, statikaning muvozanat
tenglamalari yordamida noma’lum masofa aniqlanadi.
