106
Harakatlanayotgan nuqta t – vaqtda
- radius vektor orqali belgilangan M holatda
bo‘lsin. So‘ngra
u harakat qilib t
1
- vaqt davomida
- radius vektor orqali
belgilangan M
1
holatga o‘tgan bo‘lsin (3.2-shakl).
U holda nuqta
t=t
1
-t vaqt
oralig‘idagi harakati,
nuqtaning ko‘chishdagi vektori
deb ataladigan
vektordan iborat bo‘lsin. Agar nuqta egri chiziq bo‘ylab
harakatlansa, u
trayektoriya vatardan iborat bo‘ladi (3.2-shakl,a). Agar nuqta to‘g‘ri chiziqli
trayektoriya bo‘ylab harakatlansa, u trayektoriya bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi (3.2-
shakl,b).
OMM
1
uchburchakdan ko‘rinib turibdiki, +
= , bundan
=
bo‘ladi. Ko‘chish vektorining shu ko‘chishga
sarflangan vaqtga nisbati,
t vaqt
oralig‘idagi
o‘rtacha tezlik
deb ataladi
=
=
(3.2)
-vektorning yo‘nalishi
vektorning yo‘nalishi bilan bir xil bo‘ladi, ya'ni
egri chiziqli trayektoriyada harakat tomonga yo‘nalgan tegishli vatardan iborat
bo‘ladi. To‘g‘ri chiziqli harakatda- trayektoriyaning o‘zida yotadi.
Yuqoridagi
3.2-
shakldan ko‘rinib turibdiki,
qanchalik
t - vaqt oralig‘i
cheksiz
kichik olinsa,
-vektorning
qiymati
va
yo‘nalishi
haqiqiy
harakatning
qiymati
va
yo‘nalishiga
yaqinlashib
boradi. Harakatning aniq xarakteristikasini o‘rganish uchun nuqtaning tezligi degan
tushuncha kiritamiz.
