107
.
Hosilaning ta’rifiga asosan, bu ifoda quyidagicha yoziladi
.
(3.3)
Demak, radius-vektordan vaqt buyicha
olingan birinchi hosila, nuqta
harakatining shu ondagi
tezligi
deb ataladi.
3.
Nuqta tezlanishining v e k t o r u s u l i d a b e r i l i s h i .
Faraz qilaylik, M moddiy nuqta ixtiyoriy olingan t - vaqtda
-tezlikka ega va
t -vaqt o‘tgach, u M
1
holatga ko‘chib o‘tgan bo‘lsin (3.3-shakl).
3.3-shakl.
U holda
t=t
1
-t vaqt davomida tezlik vektori ham tegishlicha
-
orttirma oladi.
-vektorni
shaklda ifodalash uchun, M nuqtaga
va
tezlik
vektorlarini qo‘yamiz, u holda -vektori Δ + vektorlarning yig‘indisidan iborat
ekanligini ko‘ramiz, ya‘ni
= Δ + ekan. Shakldan ko‘rinib turibdiki, Δ -
vektori har doim egri chiziqli trayektoriyaning botiq tomoniga yo‘nalgan bo‘lar
ekan, agar trayektoriya to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘lsa, u shu to‘g‘ri chiziq bo‘ylab
yo‘nalar ekan.
Demak,
moddiy nuqtaning oʻrtacha tezlanishi
Δ
tezlik orttirmasining
shu o‘tgan
t vaqtga nisbatiga aytiladi,
=
.
(3.4)
108
O‘rtacha tezlanish vektorining yo‘nalishi Δ -vektorining yo‘nalishi
bilan bir-xil
bo‘lar ekan, ya‘ni har doim trayektoriyaning botiq tomoniga yo‘nalar ekan.
Nuqtaning haqiqiy tezlanishi esa,
t cheksiz kichik,
nolga intilgandagi
limitiga aytiladi, ya‘ni
va (3.3) formulaga asosan,
=
.
(3.5)
Demak,
nuqtaning shu ondagi
