WEB 1.0.
WEB 2.0.
WEB 3.0.
Tezlizkni
cheklash,
kichik trafik
Megabit intervalida O‟rta
tezlikli chiziq
Chiziq 10mb va undan
ko‟pni ishlaydi
Foydalanuvchilar
“social muoqot”
Hozirgi kunda “mobil
94
o‟rtasida
“faqat
bog‟lanish”
muloqot”
Saytlarni tuldirish va
yaratish
faqat
profi-
profisionallar orqali
Professionallar
faqat
saytniyaratilishida
qatnashadilar
HTML-tilini
bilmasada
Saytni
yaratish va tuldirish
hohlovchilar
tomonidan
mumkinligi
Amaliy mashg‟ulotga oid TOPSHIRIQLAR:
1.
Web 1.0, web 2.0, web 3.0. haqida tushunchaga ega bo‘lish.Web
serverlar, web indikatsiya, AJAX haqida tushunchaga ega bo‘lish uchun
Vikkipediyadan internetdan tushuncha oling, ta‘riflarni konspeklang.
2.
Web-Mash-up(iste‘molchi meshaplar,ma‘lumotlar meshapi, biznes
meshaplar haqida tushunchaga ega bo‘lish).
3.
Teglar, Folsonomiya, PopFlySpace,Silverlight haqida internetdan
ma‘lumot oling.
4.
Web texnologiyalarni(web-1, web-2, web-3) o‘zaro solishtiring, Venn
diagramasini chizing. O‘hshash va tafovutlarini aniqlang.
Baholash jadvali:
Max baho
5 baho
1-Topshiriq
2-Topshiriq
3-Topshiriq
4-Topshiriq
Talabaning
bahosi
Talabaning
imzosi
O‘qituvchining
imzosi
95
AMALIY MASHG‟ULOT №8
Mavzu: Internet ta‟lim uchun web-maydonchalar – mustaqil ta‟lim
asosiy elementi sifatida.
Amaliy mashg‘ulotning texnik ta‘minoti: videoproektor, kompyuter
Pentium-4, audio-video tasvirlar, plakatlar, video-lavhalar. Video-roliklar,
ko‘rgazmali qurollar va kartochkalar.
Amaliy mashg‘ulotninng maqsadi: Internet ta‘limidagi web-maydonchalar
haqida ma‘lumot olishni o‘rgatish.
Amaliy mashg‘ulotning nazariy bayoni:
Amaliy mashg‟ulotga oi TOPSHIRIQLAR:
1.Google va Microsoft vositalari va hizmatlaridan foydalanib, o‘quv
jarayonini va axborot ta‘lim maydonlarini loyihalashni o‘rganish.
2. Google Apps, Google Disk, Google hujjatlar(matnlar, electron jadavl,
taqdimotlar, grafik muharrir, Google taqvim, Google Hangouts(mesenjer),
Google+, GoogleBlogger(sayt yaratish), Google Schoar orqali o‘quv jarayonini
tashkillashtirish va boshqarish haqida internetdan ma‘lumotlarni topib, ularni
daftaringizga yozing.
3. courser.org, khanacademy.org saytlariga kirib, o‘quv jarayonida bu
saytlarning vazifasini o‘rganing.
4. www.intuit.ru, www.udemy.com saytlarida ishlab, faningizga oid va
Axborot texnologiyalari faniga doir, fnga yaqin fan buyicha sertifikat
oling.www.ziyonet.uz saytida kerakli materiallarni qidirishni o‘rganing.
Baholash jadvali:
Max baho
5 baho
1-Topshiriq
2-Topshiriq
3-Topshiriq
4-Topshiriq
Talabaning
bahosi
Talabaning
imzosi
O‘qituvchining
96
imzosi
AMALIY MASHG‟ULOT №9
Mavzu: Elektron ta‟limni boshqarish tizimlari.
Amaliy mashg‘ulotning texnik ta‘minoti: videoproektor, kompyuter
Pentium-4, audio-video tasvirlar, plakatlar, video-lavhalar. Video-roliklar,
ko‘rgazmali qurollar va kartochkalar.
Amaliy mashg‘ulotninng maqsadi: Talabalarga
Amaliy mashg‘ulotning nazariy bayoni:
Moodle
Rasm 1. Moodle Namoyishli sayt
Moodle —kurslarni boshqarish tizimidir(electron ta‘limni tashkil etuvchi)
o‘quv platformasi, yana bu tizim ta‘limni boshqaruvchi tizim va virtual o‘qituvchi
muhit sifatida mashurdir.Bu tizizm nomi ingliz so‘zlarining qisqartmasidan amalga
oshirilgan Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment (modulli
obektga – yanaltirilgan dinamik o‘rgatuvchi muhit). (lisensiya asosida tarqatiluvchi
GNU GPL) lisenziyasiga asosan web-ilova ko‘rinishid abo‘lib, web—o‘qitish
uchun saytlarni yaratish imkoniyatini beradi.
97
1.§.TIZIMDAN FOYDALANISH.
Masofaviy ta‘lim tizimlarini tahlil qilamiz:
Moodle
LMS Moodle — modulli ob‘ektga-yonaltiruvchi dinamik o‘rgatuvchi muhit-
Avstraliyada yaratilgan.. Bu tizim ustida 10 yildan buyon Avstraliyada ishlovchilar
guruhi ehnat qilib kelmoqda. Moodle tizimi ustida 10 yil bo‘lganki, ishlab
chiquvchilarning guruhi ishlab kelmoqda, Moodle fondi boshchiligida Moodle
doimo rivojlanib boradi, Moodle tizimi doimiy rivojlanadi, ishlab chiquvchilar va
foydalanuvchilar o‘rtasidagi o‘zaro tajribasi yangi instrumentlar bilan
to‘ldirilishini ta‘minlab beradi. Kurs juda ko‘p ta‘li elementlarini tashkil etilishini
ta‘minlaydi, shuning uchun moduldagi kurslar-bu faqat ma‘ruza va
topshiriqlarning to‘plami emas,balki tizimli va modulli o‘qitish uslubiyotiga
asoslangan puhta o‘ylangan tizimdir. Moodle — bu glossariylarni o‘z ichiga
oluvchi, bir birini to‘ldiruvchi elementlardan iborat o‘quv platformasigina emas,
balki biror fan buyicha standart ma‘ruzalar, topshiriqlar, testlar va glossariy
elemenlarini oluvchi to‘liq bir tizimidir.Ta‘lim platformasining elementlari
o‘zining tarkibi va vazifasi buyicha to‘liq farq qilishadi. Moodleda –
glossariy,viki,forumlar, praktikumlar qo‘llaniladi, bu esa ta‘lim jarayonini rang –
barang qilishga qodirdir. Стоит отметить хорошо развитую систему
коммуникаций Moodlening yahshi kommunikatsiyalar tizimini ta‘qidlamoq
kerak. Forumda esa guruhlar buyicha javoblarni tahlil qilish, ixtiyoriy formatdagi
fayllarni qushish mumkin.Shahsiy izoh va ma‘lumotlarda o‘qituvchi bilan shahsan
muammoni hal qilmoq mumkin.Chatda muhokama real vaqtda amalga oshiriladi.
Resurslar soni etarli bo‘lmasada, Moodle ochiq kodlarda tarqaladi, bu esa uni har
bir ta‘lim loyihasi sifatida ko‘satishga yordam beradi:
Boshqa axborot tizimlari bilan integrallashgani;
Yordamchi funksiya va hisobotlarning yangi srvislari bilan
to‘ldirish;
Tayyor va aynan yangi modullarni ishlab chiqish.
98
Система Moodle tizimi talabalarning o‘zlashtirishini nazorat qilish uchun
ham qo‘llaniladi.. Moodle har bir talabaning o‘quv portfolio-sini saqlab bera oladi.
Talabaning har bir javobi, o‘qituvchisiga yuborgan ma‘lumotlari va forumdagi
ishtiroki axborotlarini saqlay oladi. Bu tizim talabalarning faolligini, tarmoqda
o‘qishini ta‘minlab beradi.natijada o‘qituvchi vaqtini samarali sarf etadi.O‘qituvchi
statistikani o‘quvchilarga qarab yig‘ib ololaydi,ma‘ruzalarning o‘qilishidan,
ishlangan topshiriqlar va testlar buyicha talabalarning o‘zlashtirishini nazorat qila
oladi.Mavzuni talaba qanday tahlil qilgani buyicha kkeyingmavzuni berish
mumkinligini o‘qituvchi bajarilgan topshiriqlar buyicha bilib oladi.
Moodle TMO'ning eng asosiy yutuqlaridan biri-uning dunyo buyicha
taniqliligidadir. Bu tizim 60ga yaqin instalyasiyalariga ega, 100dan ortiq
mamlakatlarda foydalaniladi va bu malkatlarning tiliga tarima qilingan. Moodle
tizimida hozirda yangi bo‘lib kirib kelgan Ommaviy Nashkil etilgan On-line
kurslari Tizimini tashkil qilish sohasini rivojlantirish mumkin. O‘zbekistonda ham
bu tizim prof., f.m.f.d. A.Nishonovning rahbarligida o‘zbek tiliga tarjima qillingan.
Samarqand, Toshkent medisina institutlarida bu tizim yordamida o‘quv uslubiy
majmualar fanlar buyicha kiritilib, ularni masofaviy o‘qitish bir necha yillardan
buyon ijobiy amalga oshirilmoqda. Bu sohada Toshkent Axborotlar texnologiyalari
universiteti ham ancha yillik tajribaga ega. Bu universitetda an‘anaviy ta‘lim bilan
birgalikda distension(masofaviy) ta‘lim ham tug‘ri yo‘lga quyilgan. Barcha
fanlardan o‘quv uslubiy majmualar Moodlega joylashtirilgan, har biriga doir
ma‘ruza matni, glossariy, topshiriqlar, testlar quyilgan. Talabalar bu tizimga kirib,
ro‘yhatdan o‘tishadi va ma‘ruzalarni o‘qib, bosqichma-bosqich o‘zlashtirishadi.
Topshiriqlarni bajarashadi, testlarni ishlashadi va ballar olishadi. Talabalarning
bajargan ishlari buyicha ballarni jadvaldan nazorat qilish mumkin.Bu tizimdan
Namanagan Davlat Universiteti yakuniy nazorat ishlarini olishda foydalanib
kelmoqda, bu esa yakuniy nazoratning haqqoniyligi darajasini ko‘tarishga o‘z
hissasini qo‘shdi. Rossiyaning ko‘pchilik o‘quv yurtlarida ham bu tizimdan
foydalanib kelinmoqda, maslan, L.I. Asadullina ishlarida ham ―ana‘naviy
o‘qitishni masofaviy o‘qitish bilan kombinatsiya ‖ qilingan shaklda qo‘llaniladi.
99
L.I.Asadulina o‘zining ―Aralash ta‘limda o‘qituvchining kompetentligi‖
mavzusidagi ishida bu haqida quyidagicha yozadi: «Ilmiy Teksiruv Tomsk
Politexnika Universitetida LMS Moodle tizimida o‘qituvchilar o‘z fanlariga oid
mualliflik electron kurslarini ishlab chiqihadi va talabalar ularni o‘rganib, o‘qigan
materiallari yuzasidan o‘zlarining bilim saviyalarini aniqlashlari mumkin.
2.§. MOODELNING O‘RTNATILISHI.
Bu erda Moodleni o‘rnatish jarayonini keltiramiz.Bu erda bayon etilganlarni
o‘qib siz Moodleni bir necha daqiqalqrda uni o‘rnatishingiz mumkin.Bu erda
ko‘rsatilgan jarayonlar sizga qiyin ko‘rinsada, ularni bajarib, siz Moodleni
o‘rnatishingiz mukin.
Agar bu erda yozilgan amalllarnibajarib ham sizda savollar tug‘ilsa, unda siz
moodle.org ga Using Moodle (ingl.) kursida yoki Russian Moodle (rus.)ga murojat
qilishingiz mumkin. Ikkinchi imkoniyat-Другая возможность - Moodle(ing)
hostingi hizmatlarini beruvchi Moodlening offical hamrolari(Moodle Partners)ga
murojat qilib, предоставляющих услуги хостинга Moodle (англ.).
Agar Siz Moodleni kompyuteringizga o‘rnatmoqchi bo‘lsangiz, biz bergan
ma‘lumolar sizni ko‘rqitsa, quyidagi maqolalarni o‘rganishingizni taklif etamiz::
Установка Apache, MySQL и PHP –Apache, MySQL va PHPni ustanova qilish-
yuklab olish yoki Moodlening toliq Paketlaridan birini o‘rnatish. Ular sizga toliq
va batafsil yuriqnomalar bilan ta‘minlashadi.
3. §. TIZIMGA TALABLAR
Avvalda Moodle Apache, MySQL va PHP (Linux + Apache + MySQL +
PHP = LAMP) o‘rnatish orqali amalga oshirilar edi, lekin doimo Windows
XP/2000/2003 (WAMP), Solaris 10 (Sparc and x64), Mac OS X va Netware 6
muhitida tekshirilgan. SUBD PostgreSQL, Oracle va Microsoft SQL Serverlar
ham qo‘llab quvatlagan.
Hosting haqida izoh:Moodle tizimga javob beruvchi sitemalar juda ko'p
emas. Bunda suzga yordam qiluvchi hizmatltarni beruvchi tashkilot bilan
shartnoma qilishdan oldin bog‘lanishingizga to‘g‘ri keladi.HYH cheklovlariga
(memory_limit) va MySQLga siz e‘tiboe berishingiz kerak. Agarda web-hosting
100
pastda aytilgan imkoniyatlarga ega bo‘lmasasababainin bilib, uning hizmatini rad
etmoq zarur.
Moodle ishlashi uchun tizimga quyidagi talablarni qo‘yadi:
Jihozlar
Diskda joy: diskda kamida 160 МBayt bo‘sh bo‘lishi kerak.
O‘quv materiallarni saqlash uchun ko‘proq bo‘sh joy kerak bo‘ladi.
Opertiv
hotira:
kichik
hajmi
-
256
Mbayt,
taklif
etilayotganрекомендуемый - 1 Gbayt. Sizga kerakli hajm uchn siz taqribiy
hisoblash qoidasidan foydalanishingiz mumkin: har bir 1 GB hotirasiga bir
vaqda tizimda ishlayotgan 50 foydalanuvchilar. Shuni esingizdan
chiqarmangi, bu raqam aniq bo‘lmasligi mumkin,bu siz ishlayotgan jihozlar
va siz ishlatiyotgan dasturiy ta‘minotga bog‘liq.
o
Bu PHH va MySQL hosting hizmatlarining cheklovlari
bilan aniqlanadi..
o
Moodle ni qo‘llovchi foydalanuvchilar soni serverning
samaradorligi bilan cheklangan bo‘lishi mumkin. Server samarasorligi
haqida ko‘ring.
4. §. DASTURIY TA‖MINOT.
Veb-server. Ko‘pchilik Apache serverini ishlaishni o‘ziga
ma‘qul deb ko‘radi, lekin Moodle boshqa serverlar bilan ham yahshi
ishlaydi, misol uchun, PHPni qo‘llab quvatlovchi Windows tizimida IIS
server bilan ham yahshi ishlaydi. PHP server versiyasiga talabalar
qo‘ymasada, imkoniyati boricha veb-serverlarning eng yangisi, eng stabil
ishlaydiganini ishlatish kerak.
PHP scenariylarining tillariga e‘tibor berish kerak, ayniqsa,
Moodle ni PHP-Accelerator bilan o‘rnatilishida mahsus tomonlariga e‘tibor
berish shart). Hozirgi unda ikkita asosiy versiyalar mavjud-PHPning
shohlari: PHP4 va PHP5. HYHga bo‘ladigan talablar bilan tanishib chiqish
kerak.
o
4.3.0 versiyalar va undan yuqori Moodle 1.9 uchun
101
o
5.2.8 versiya va undan yuqori Moodle 2.0 uchun
Berilganlar omborining ishlab turuvchi markazi: Moodle bilan
birgalikda ishlashga qulay va berilganlaromborini to‘liq qo‘llab quvatlovchi
quyidagi berilganlar omborining serverlaridir:
o
MySQL (Diqqat! "strict mode" opsiyasi MySQLda
uchirib quyilishi shart
4.1.16 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9
uchun
5.0.25 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 2.0
uchun
o
PostgreSQL
8.0 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9 uchun
8.3 versiyasi va undan yuqorasi Moodle 2.0 uchun
o
Microsoft SQL Server
9.0 versiyasi va undan yuqorisi Moodle 1.9 uchun
2005 versiyasi va undan yuqorisi uchun Moodle
2.0 uchun
o
Oracle
9.0 versiyasi va undan yuqorisi uchun Moodle 1.9
uchun
10.2 versiya va undan yuqorisi uchun Moodle 2.0
uchun
MySQL Moodle tizizmiga ma‘lumotlar omborining serveri sifatida
ishlatilishi mumkin, chunki MYSQL juda mashhur va ishlatishga qulay.
Boshqasini ha ishlatish mumkinmi savoliga javob-ha. Bu- PostgreSQL.
5. §.YAKUNLASH VA JOYLASHUV
Moodleni hosil qilish ikki uslubda amalga oshiriladi – arhiv faylini yuklash
yoki CVS orqali.
102
http://download.moodle.org/ satrida arhivlarning ikki turi
mavjud: faqat Moodle fayllaridan iborat arhiv va to‘liq o‘rnatuvchi paket, u
o‘z navbatida, Moodle bilan ishlash uchun to‘liq dasturlardan iborat.
CVSniishlatish buyicha yuriqnoma administratorlar uchun
―CVS Администраторам‖
2
sahifasida joylashgan. Undan tashqari
Moodlening Sourceforgeda to‘liq repozitariysidan foydalanish mumkin.
Yuklashdan keyin, arhivni quyidagi buyruqlarni qo‘llab oching:
tar -zxvf [filename]
yoki ОСga qarab
unzip [filename]
Agar Siz CVSdan foydalansangiz,, Checkout CVC buyrug‘ini qo‘llang.
Unda siz "moodle" deb nomlanuvchim pakani olasiz, u o‘z navbatida barcha
kerakli fayl va papkalarni o‘z ichiga olgan.
Hosil qilingan moodle papkani o‘zingizning serveringizga nusha qilishingiz
mumkin,agar saytingiz http://yourwebserver.com/moodle bolsa, agar saytingiz
http://yourwebserver.com.bo‘lsa, papkaning ichidagi ma‘lumotni veb-sreverga
kuchirish mumkin.
Agar siz Moodleni kompyutringizga kuchirsangiz, keyin uni veb-saytga
yuklasangiz,butun arhivni bitta fayl sifatida yuklash ancha qulay bo‘ladi., keyin
esa uni serverda uni arhivini ochish mumkin.Veb hostin interveysi , misol
uchun,Cpanel kabi, bizga file menedgeri sifatida faylni ochishi mumkin ("File
Manager").
6. §. MOODLE KATALOGINI TARKIBI
Biz Moodle katalogining tarkibin keltiramiz, bu unda ishlashda bizga
yordam beradi:
config.php – asosiy sozlovlarni o‘z ichiga olgan.Bu fayl yuklash jarayonida
paydo o‘ladi.
install.php - config.php ni hosil qilish uchun yuklash zarur bo'lgan
fayl
2
www.google.com
,
www.google.ru
, Vikipediya materiallari.
103
version.php - sizda yuklangan Moodlening versiyasi haqida ahborotni
o‘z ichiga olgan.
index.php – эbu saytingizning bosh sahifasi.
admin/ - saytingizni adminlash skriptlari.
auth/
-
sayt
foydalanuvchilarini
autentifikatsiyalash
uchun
yuklanuvchi modullar
blocks/ - ko‘pkina sahifalarda quyilshi mumkin bo‘lgan, kichik
bloklarning ulanuvchi modullari
calendar/ - taqvimlar bilan boshqarish va kiritish uchun scriptlar
course/ - o‘quv kurslarni chqarish va ular bilan boshqarish uchun
scriptlardoc/ - помощь по Moodle (например, эта страница)
files/ - yuklangan fayllar bilan boshqarish va ko‘rib chiqish scriptlari
lang/ - turli tillardagi matnlar, bitta direktoriya-bitta til(Moodleni
lokalisatsiya uchun)
lib/ - Moodle yadrosining asosiy kutubhonalari.
login/ - o‘quv yozuvlarini yaratish va kirishni ishlash uchun scriptlar
mod/ - kurslarni yaratish uchun ishlatiladigan barcha asosiy modullar
pix/ - sayt uchun rasmlar
theme/ - saytni shakllantirish uchun mavzular
user/ - foydalanuvchilarni boshqarish uchun scriptlar
7. §.SIZNING SISTEMANGIZNI SOZLASH
Moodleni samarali yuklash uchun veb-serverning sozlovlarinin korrektligini
tekshirish zarur,keyin Moodle uchun berilganlarning bo‘sh bazasini yarsaqlanishi
mumkin, diskda ohirda katalog yaratish mumkin. Bu sizning diskingizda
kurslarning materiallarini va fayllarni saqlash mumkin
8. §. VEB-SERVER SOZLOVLARINI TEKSHIRISH
Birinchida, index.php fayl veb-serveringizda bosh sahifadek o‘rnatilganinin
aniqlang,bunday sahifalar sifatida index.html, default.htmlarni ishlatamiz).
Apacheda, DirectoryIndex orqali httpd.conf. papakada sozlanadi. Quyidagi satrga
o‘hshash satrni faylingizdan toping:
104
DirectoryIndex index.php index.html index.htm
index.php ni unda ro‘yhatga olingan fayllar ro‘yhatiga kiritingIshning tez
amalga oshirilishi uchun ro‘yhatning boshiga kiriting.
Ikkinchidan, siz Apache 2ni qo‘llaganingizda, sizga AcceptPathInfo
o‘zgaruvchini o‘rnatish zarur bo‘ladi, http://server/file.php/arg1/arg2.kabi
scriptlarga argument berishga qodirdir. Bu sizning resusrlaringiz o‘rtasida nisbiy
ssilkalarni hal etish va sizning saytingizni foydalanuvchilar mashinalariga
yuklashni tezlashtirish uchun zarur.Bu sahifani httpd.conf. faylingizga qushing
AcceptPathInfo on.
9. §. PHP SOZLOVLARINI TEKSHIRISH
Moodle o‘zining ishi uchun PHPning ko‘pkina sozlovlaiga muhtoj.
Ko‘pchilik serverlarda bu sozlovlar "по умолчанию" amalga oshirildi. Lekin
PHPning qandaydir serverlarida va qandaydir versiyalarida qandaydir sozlovlar
farq etishi mumkin.Ular konfiguratsiya fayllarida amalga oshiriladi (asosan php.ini
fayllar hisoblanadi):
magic_quotes_gpc = 1 (kerakl, lekin zaruriy emas)
magic_quotes_runtime = 0 (zarur)
file_uploads = 1
session.auto_start = 0
session.bug_compat_warn = 0
Siz zarur bo‘lmagan boshqa sozlovlarni ham bajarishingiz
mumkin,agarda faylni tahrilayotgan bo‘lsangiz, bu amalga oshadi.Misol
uchun 2 M< etib cheklab quyilgan yuklanuvchi fayllarning maksimal
hajmini katttalahstirishni hohlab qolishingz mumkin. Bu qiymani 16MB
gacha kattalshtirish krak bo‘lsa, quyidagi sozlovlarni amalga oshiring:
post_max_size = 16M
upload_max_filesize = 16M
htaccess faylini beb-serverning va PHPning sozlovi uchun qo‘llash
Agar siz serverda httpd.conf yoki php.fayllariga dostup-ularni qo‘llashga
imkoniyatga ega bo‘lmasangiz, siz Moodleni serverga boshqa dasturiy taminot
105
bilan o‘rnatasiz,bu boshqa sozlovlarni talab etadi, bunda по "умолчанию"
sozlovlaridan voz kechish mumkin bo‘ladi.
Moodlening barcha fayllari joylashgan, .htaccess faylni direktoriyada
yaratishnga tug‘rikeladi, unda pastda ko‘rsatilgan satrlarni yozish mumkin. Bu
Apache boshqaruvida serverda ishlaydi va unda Qayta aniqlashlar asosiy
konfiguratsiyasida hal etiladi.
DirectoryIndex index.php index.html index.htm
AcceptPathInfo on
php_flag magic_quotes_gpc 1
php_flag magic_quotes_runtime 0
php_flag file_uploads 1
php_flag session.auto_start 0
php_flag session.bug_compat_warn 0
Quyida keltirilgan kabi siz yuklanuvchi fayllarni 2 megabaytlar bilan
cheklash uchun yozishingiz mumkin:
LimitRequestBody 0
php_value upload_max_filesize 2M
php_value post_max_size 2M
Moodle/lib/ papakasidan taqribiy sozlovlari bilan bittaanomli faylni nussha
qilish va bizga kerakli holga keltirish osonroq. Buni turlicha qilish mumkin. Misol
uchun, Unix qobig‘ida bunday buyruqni kiritsh mumkin:
cp lib/htaccess .htaccess
htaccess faylni qo‘llash sizning MO'Tning samaradorligiga ta‘sir qiladi va
sahifalarning yuklanishini sekinlashtirishi mumkin..
10. §. BERILGANLAR OMBORINI YARATISH.
Sizga berilganlar omborining bo‘sh bazasini BOBTda mahsus buning uchun
yaratilgan (misol uchun "moodleuser") berilganlar bazasiga kirish ruhsati bo‘lgan
106
foydalanuvchi tomonidan ("moodle" turdagi) berilganlar bazasini yaratish
mumkin. Siz hohlasangiz, "root" foydalanuvchini tanlashingiz mumkin, serverni
testlashtirish uchun, lekin hafsizlik tomonlarini o‘ylab buni amalga oshirmaslik
kerak.
Moodle и 1.5.x versiyasi "STRICT_TRANS_TABLES" из MySQL5.x.
opsiya bilan ishlamaydi. Agar siz MySQL 5.x, qo‘llasangiz, MySQL (обычно
"my.ini" в Windows и "my.cnf" в Unix/Linux) konfiguratsiyasini tahrirlang va bu
opsiyani izohlang yki umuman olib tashlang.O‘zgarishlar ishlashi uchun MySQLni
boshdan ishga tushirish mumkin.
Agar siz webhostni qo‘llasangiz, unda siz veb-interfeys orqali berilganlar
omboringiz ni yaratish va uni boshqarish uchun boshqaruv paneliga egasiz..
Cpanel – buning uchun eng mashhur vositalaridan biri. Cpanelda berilganlar
omborini yaratish uchun quyidagi amallarni bajarish kerak,
1.
"MySQL Databases" sivol ustida chertib quying.
2.
"moodle" ni BO nmli maydonda chop eting va "Add
Database"ni bosing.
3.
Foydalanuvchi ismi va parolini mahsus maydonlarga kiriting
(ularni hech qaerda qo‘llamang) va "Add User"ni bosing.
4.
Endi "Add User to Database" tugmani "ALL" huquqini va
ro‘yhatga olish uchun yangi berilganlar omborida qo‘llang.
5.
"username" va "database names" lar qushimchaga ega – bu
sizning Cpanelda "account name"ingizdir. Siz Moodle instalyatoriga
axborotni kiritsangiz, to‘liq ismlarni kiriting.
Unix buyruqli satrga ruhasatingiz bo‘lsa, siz buni o‘zini buyruqlarnikiritib
amalga oshirishungiz mumkin.
MySQL uchun bu erda shunday misollar keltirilgan(agar sizda Moodle 1.6va
keying versiyalari bo‘lsa xhop eting va sizda Moodle 1.5.x versiya no‘lsa, yoki
undan o;dingi versiyalari bo‘lsa chop etmang):
# mysql -u root -p
107
> CREATE DATABASE moodle DEFAULT CHARACTER SET utf8
COLLATE utf8_unicode_ci;
> GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE, CREATE, DROP,
INDEX, ALTER ON moodle.*
TO moodleuser@localhost IDENTIFIED BY 'yourpassword';
> quit
# mysqladmin -p reload
MySQL 4.0.2 yoki undan oldingi versiyalarini ishlatsangi, siz CREATE
TEMPORARY TABLES jadvalini GRANT orqali amalga oshirishingiz kerak:
> GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE, CREATE, CREATE
TEMPORARY TABLES,
DROP, INDEX, ALTER ON moodle.*
TO moodleuser@localhost IDENTIFIED BY 'yourpassword';
PostgreSQL uchun buyruqlar:
# su - postgres
> psql -c "create user moodleuser createdb;" template1
> psql -c "create database moodle with encoding 'unicode';" -U moodleuser
template1
> psql -c "alter user moodleuser nocreatedb;" template1
> psql -c "alter user moodleuser with encrypted password 'yourpassword';"
template1
> su - root
# /etc/init.d/postgresql reload
Agarda (>psql -c "create database moodle...") berilganlar omborini qo‘llash
hatoikga olib elsa, quyidagi qiymatni kiritish kerak:
psql -c "create database moodle with template=template1 encoding =
'unicode'
owner
=
moodleuser
location = '/var/mydata';"
11.§.BERILGANLARNI SAQLASH UCHUN PAPAKANI YARATISH
108
Yuklanagan fayllarni saqlash uchun Moodle qattiq diskda joy talab qiladi.
Misol uchun, o‘quv kurslarning hujjatlari yoki o‘quvchilarning rasmlari.
В процессе установки Moodleni o‘rnatish jarayonida bu direktoriyani
yaratishga harakat qilish kerak.Agar bu narsani o‘rnatish qiyinchilik keltirib
chiqarsa, qo‘lda yaratishga tug‘ri keladi.
Hafsizlik uchun bu papakaga internetdan tug‘ridan-tug‘ri yo‘lni berkitish
kerak. Veb direktoriyadan tashqarida uni joylashtirib, bunga erishish mumkin.
Agarda Siz unga o‘sha joyda faqat erishgan bo‘lsangiz, unda uning himoyasi
uchun
deny from all
satrni o‘z ichiga oluvchi htaccess,faylini tashkil eting.
Moodle bu papkaga yuklovchi fayllarni saqlashi uchun veb server(misol
uchun, Appache) yozuviga qarang va bu papkada fayllarni o‘qish va bajarish
ruhsati borligini tekshiring. Unix tizimlarida bu shartni direktoriya egasi o‘rnatadi.
Bu"nobody" yoki "apache" kurinishida. Bundan so‘ng boshqa foydalanuvchilarga
ruhsat beradi.Buning uchun quyidagi buyruqni amalga oshirish kerak:
chown -R nobody:nobody moodledata
―По умолчанию‖- mysql ROOT nomida yaratilgan, berilganlar
direktoriyasini qabul qilmaydi,lekin Siz papakani qaerda joylamoqchi bo‘lsangiz,
o‘sha erga joylashingiz mumkin. Keyinchalik Siz direktoriyani o‘zgartirishingiz va
kuchirishingiz mumkin. Agarda Siz buni bajarsangiz, so‘zining direktoriyasiga
yo‘lini saqlashi kerak bo‘lgan config.php faylni tahrir etishingizga tug‘ri keladi.
Buning uchun quyidagiga o‘hshash satrga kirish kerak:
$CFG->dataroot = '/data/moodledata';
Cpanelda siz "File Manager"ni papkani qidirish uchun qo‘llaysiz.
Topganingizda unga chertib, "Change Permissions"nitanlaysiz. Ko‘pchilik hosting-
serverlarda Siz faqat Sizning guruhingizning barcha fayllariga cheklovlarini
ruhsatini cheklab quyishingizga tug‘ri keladi, (veb-hostingning boshqa
foydalanuvchilarga sizning fayllaringizni ko‘rish va o‘zgartirishni man etish uchun
shu narsani amalga oshirishingiz kerak bo‘ladi.
109
Agar sizda hafsizlikni sozlash buyicha qiyinchiliklar amalga oshirilsa,
serveringizning administratoriga murojat qiling.Bu narsa serverda РНР - "Safe
Mode.opsiya yoqilgan bo‘lsa amalga oshiriladi"
config.php faylni yaratish uchun yuklovchi faylni ishga tushirish
Чтобы запустить установочный файл (install.php) o‘rnatiluvchi faylni
ishga tushirish uchun , siz o‘zingizning Moodleingizga kirishni ta‘minlang, unda
web-brauzerdan
foydalaning,
buning
uchun
oddiy
manzil
satrida
http://yourserver/install.phpni tering.
(Installer cookieni qo‘llaydi. Agar siz bu haqida esga tushuruvchi ma‘lumot
bilan suzib chiquvchi oynani ko‘rsangiz, unda cookiedan foydalaning!)
Moodle sistemangiz konfiguratsiyasini aniqlaydi va bir necha qadamlarda
config.php. konfigratsiya faylini yaratishi mumkin. Keyin Moodle uni serverdagi
o‘sha pakaga saqlaydi. Siz tugmani bosib faylni yuklashingiz mumkin config.php
o‘rnatish dasturidan Moodle server direktoriyasiga nussha qilishngiz mumkin.
Keyin o‘rnatiluvchi dastur sizning serveringizning sozlovlarini tekshiradi va
qiyinchiliklarni aniqlash buyicha maslahatlar beradi. Ko‘pchilik hollarda bu
maslahatlar etarli bo‘ladi.
Konfiguratsiyani davom etish uchun administrator sahifasiga o‘tish
Bundan keyin config.php asosiy fayl sifatida yaratilib bo‘ladi, Sizga bosh
sahifaga o‘tish uchun o‘zingizning "admin" ingizni yzrztishingiz zarur.
Avval Sizga ko‘rsatilgan GPL "shrinkwrap" shartnomasi shartlari bilan
tanishish va ularni qabulqilish to‘g‘ri keladi. Keyinchalik Moodle axborotni
saqlash uchun berilganlar bazasini yaratishni boshlaydi. Avval jadvallar
berilganlarining asosiy bazasi yaratiladi. Avval siz asosiy ma‘lumot ortidan
ketuvchi asosiy ma‘lumordan so‘ng keluvchi SQL ma‘lumotni ko‘rishingiz kerak.
U qizil va zangor rangda yoziladi. Misol uchun:
CREATE TABLE course ( id int(10) unsigned NOT NULL auto_increment,
category int(10) unsigned NOT NULL default '0', password varchar(50) NOT
NULL default '', fullname varchar(254) NOT NULL default '', shortname
110
varchar(15) NOT NULL default '', summary text NOT NULL, format tinyint(4)
NOT NULL default '1', teacher varchar(100) NOT NULL default 'Teacher',
startdate int(10) unsigned NOT NULL default '0', enddate int(10) unsigned NOT
NULL default '0', timemodified int(10) unsigned NOT NULL default '0',
PRIMARY KEY (id)) TYPE=MyISAM
SUCCESS
...va undan keyin: Main databases set up successfully.
Bu papka asosan yaratilganligini bildiradi. Agar siz shunday ma‘lumot
olmagan bo‘lsangiz, unda siz papaka yaratishda yki config.php. faylida hatolar
kiritgansiz. PHPda "Safe Mode" cheklanmaganligini tekshiring (ba‘zan
kommersiyali vb-hostinglar ba‘zan o‘zida "safe mode"ni yoniq usulda saqlaydi).
Siz PHPni katta bo‘lmagan faylni yaratib, uni brauzer orqali
ko‘rib chiqib, tekshirishingiz mumkin. Barchasini tekshiring va papkani
boshqatdan yaratilishiga harakat qiling.
Keyin sahifa pastida "Continue"ni bosing. Sizning yuklash variantingiz
uchun, siz turli parametrlar kiritilishi mumkin shaklni ko‘rasiz, bu esa tilni, SMTP
hostlarini va boshqalarni tanlanishi imkoninin beradi. Keyinchalik siz bu sahifaga
qaytib, u yoki bu bo‘limlarini o‘zgartirishingiz mumkin. Nihoyat, sahifa pastida
"Save changes"ni bosing.
If (and only if) you find yourself getting stuck on this page, unable to
continue, then your server probably has what I call the "buggy referrer" problem.
This is easy to fix: just turn off the "secureforms" setting, then try to continue
again
3
.
Keyin siz ko‘pkina ma‘lumotlari bor sahifab=ni ko‘rasiz, ular Moodle ning
turli modullari qo‘llovchi barcha jadvallarini sozlashadi. Oldin qanday bo‘lsa, ular
shunday bo‘lishi kerak, yani barcha narsalar tog‘ri tashkil qilngan bo‘lsa,
ma‘umotlar yashil rangda bo‘lishi zarur.
Sahifa pastida "Continue"ni bosing.
3
Horijiy adabiyotlar:
111
Kyingi satrda esa sizning Moodle ingizning kiritilishi kerak bo‘lgan shaklini
topasiz, unda Sizning Moodlingizning bosh sahifasi va parametrlarini kiritish kerak
bo‘ladi.Bularga nomi, format, bayoni va boshqalar kiradi. Uni to‘ldirib, "Save
changes" bo‘limini bosamiz.
Ohirda sizdan, administrator sahifasiga keyin ruhsat uchun yangi
foydalanuvchini yaratish kerakmi deb so‘raladi, unda quyidagi detallarni tuldiring:
Sizning ismingiz, e mail adressingiz, keyin "Save changes" knopkasini bosing.
Albatta barcha punktlar to‘ldirilishi shart emas, lekin asosiy eng muhim punktlarni
to‘ldirmasangiz, sizni sahifangizga qaytariladi. Bu parametrlarni to‘ldirish shart.
Siz o‘zingizning administratorning ―uchot‖-nazorat yozuvi uchun username
nomingizni va password parolingizni saqlab qolganingizni tekshirib ko‘ring, ular
administrator которые Вы выбрали для учетной записи администратора, так
sahifasiga kirish uchun sizga zarur bo‘ladi.
(Shunday sababalarga ko‘ra, sizning yuklash jarayoningiz to‘htatilgan
bo‘lsa, yoki qandaydir tizimli hatolar registrasiyangizga halaqit qilgan bo‘lsa, Siz
doimo "admin" nomidan va parolidan sistemaga kirish uchun foydalanishingiz
mumkin.)
Samarali registrasiyadan so‘ng, Sizning yangi saytingizning uy sahifasiga
qaytish amalga oshirilladi. Sahifadan pastda chapda administrator bog‘lovlari hosil
bo‘ladi(bu bo‘limlar administratorning alohida sahfasida ham hosil bo‘ladi) – bu
bulilar faqas sizgagina kirishga ruhsat etiladi,chunki siz administrator-
foydalanuvchi sifatida registrasiya qilingansiz.Keyingi Sizning amallaringiz
menyuning quyidagibo‘limlari orqali amalga oshirilishi mumkin:
Kurslarni yaratish va uchirish
Foydalanuvchi hisobotlarni yaratish va tahrirlash
O‘qituvchi hisobotlarini boshqarish
Saytni o‘zgartirish
Lekin siz ustanova qilishni-yani yuklashni tugatganingizcha yo‘q! Yana bitta
muhi narsa bor, buning uchun quyidagi bo‘limni sinchiklab, tahlil qilib, o‘qib
chiqing.
112
cron Sozlovi
Buning uchun quyidagi instrucsiyalarga o‘ting: cron instructions.
12. §. YANGI KURSNI YARATISH.
Agar Moodle kerakli usulda ishlasa, siz yangi kursni yaratishga harakat
qilishingiz kerak.
Administrator
sahifasida
(yoki
uy
sahifasining
administratorlik
og‘lanishlarida) "Создание нового курса" – yangi kursni yarating bo‘limini
tanlang, shaaklni to‘ldiring, bunda kurs formatiga katta e‘tibor qiling. Bu sahifada
detallar haqida qayg‘urmang, chunki keyin o‘qituvchi orqali hamma narsa keyin
o‘zgartirilishi mumkin. Shunga e‘tibor etingki, Sizni hamma joyda sariq rangli
yordam tugmasi barcha aspektlar buyicha yordam berishga tayyor bo‘lib, kuzatib
boradi.
"Save changes" knopkasini tanlang, sizga yangi shakl beriladi, unda siz kurs
uchun o‘qituvchilarni aniqlashingiz mumkin bo‘ladi. Siz bu formaning mavjud
hisobotlarini qushishingiz mumkin-agar siz yangi o‘qituvchi uchun hisobot
yaratmoqchi bo‘lsangiz, bu haqida o‘qituvchilarning biridan so‘rashingiz kerak
bo‘ladi, yoki administrator sahifasida "Добавит новый отчет" –yangi hisobot
yaratish opsiyasidan foydalanishingiz mumkin.на странице администратора.
Bundan so‘ng, kurs haqiqatdan yaratilgan va "Курсы" opsiyasi orqali uy
sahiasida kirish uchun ochiq bo‘ladi.
13.§.MOODLE IMKONIYATLARI
Barcha resurslar-bitta butunga yig‘ilgan.
Tizizmda o‘quv electron materiallarni o‘rnatib, ularni u erda saqlab va
o‘rganish ketma-ketligini yaratish mumkin. Moodlega ―dustup‖-moodlega o‘tish
Internet orqali yoki boshqa tarmoqlar aro amalga oshirilganligi uchun talabalar
aniq bir vaqtva joyga bog‘lanmaganlar, matrial asosida o‘zlarining templarida er
sharining iztiyoriy qismidan harakatlanishlari mumkin.
Elektron format ―Darslik‖ sifatida matnnigina emas, balki ixtiyoriy
formatdagi Vikipediyadagi maqoladan tortib, YouTubedagi videorolikgacha
bo‘lgan resurslarni qo‘llash imkoninni berad. Barcha materiallar sistemada
113
saqlanadi, ularni yorliqlar,teglar va gipermatnli murojatlar yordamida tashkil qilish
mumkin..
O‘quv masalalrni birgalikda yechish
Moodle hamkorlida ishlashga mo‘ljallanagan. Buning uchun sistemada turli
uskunalar mujassam: Wikki, glosariy, bloklar,forumlar, praktikumlar. Bunda
o‘qitishni asinhron amalga oshirish mumkin, bunda har bir student materialni
o‘zining tempida va real vaqtning rejimida, on-layn ma‘ruza va seminarlarni
tashkil qilib o‘rganadi.
Tizizm ixtiyoriy formatdagi fayllarning almashuvini qo‘lab quvatlaydi –
o‘qituvchi va studentlar aro hamda studentlarning o‘zlatining o‘rtasida ham.
O‘qituvchi-o‘quvchilar bilan bog‘liklikda.
Moodlening yuqori tomonlaridan biri- kommunikatsiya uchun keng
imkoniyatlar.
Forumda guruhlar aro mavzuning tahlililni o‘tkazish, malumotlarni
baholash, turli formatdagi fayllarni ularga taqish(o‘rnatish) mukin. Ixtiyoriy
shahsiy ma‘lumot va izohlarda-o‘qituvchi bilan shahsan muammoni hal qilish
mumkin.Chatda tahlil real vaqt rejimida amalga oshiriladi.
Iper murojatlar yuborish kursning barcha qatnashuvchilarinin operativ
ogohlantiradi yoki bo‘layotgan voqeyalar haqida ayrim guruhlarni ogoh etadi, har
bir studentga yangi topshiriq, haqida yozish kerak emas, guruh bu haqida
ma‘lumotlarni avtomatik tarzda qabul qiladi..
O‘qitish sifati-nazorat ostida
Moodle har bir o‘quvchining portfoliosini saqlaydi: u yaratgan barcha
ishlarni, o‘qituvchi tomonidan berilgan baholar va izohlarni, forumdagi
ma‘lumotlarni.. Davomadni nazorat qilishda-talabalarning faolligigni va tarmoqda
ishlash soatlarini kuzatish imkoniyatini beradi.
Natijada, o‘qituvchi o‘zining vaqtini samarali ishlatadi.Talabalar buyicha
o‘qituvchi statistika yig‘ishi mumkin:vaqtini samarali taqsim qiladi. O‘qituvchi
talabalar qaysi mashqlarni yuklab olganliklarini, qaysilarini bajarganliklarini, uy
114
vazifalarini qaysilarini bajarganliklarini, test buyicha qanday baholar olganliklarini
aniqlashlari mumkin. Shunday qilib, talabalar qanday qilib temani o‘rganib
olganliklariga qarab o‘qituvchi ularga keyin o‘rganishi uchun materiallarni taqdim
etishlari mumkin.
Foydalanuvchi uchun Moodle
Возможности,
которые
Moodle
foydalanuvchilarga
beradigan
imkoniyatlarni roller buyicha guruhlashtirish mumkin:
1.
O'qituvchi
o
Ixtiyoriy joyda, ixtiyoriy vaqtda, ixtiyoriy tempda o‘qishlari
mumkin,
o
Qiziqarli mavzularni o‘qishga ko‘p vaqt sarf qiladilar,
o
Bilmlari yahshiroq o‘zlashtiradilar.
2.
O'qituvchilar
o
Kursni actual holatda qo‘llab quvatlashadi,
o
Tartibni va materialni berish usulini guruhning ishlashiga qarab
o‘zgartirishadi,
o
Ijodiy ishga va professional o‘sishga ko‘proq vaqt sarf
etishadi,chunki rutinali jarayonlarni masofaviy o‘qitish tizimlariga to‘liq
yuklash mumkin,
o
O‘quvchilari bilan teskari bog‘lanishni qo‘llab quvatlaydi,
o‘quv tugagandan so‘ng ham teskari aloqani o‘qituvchi uqquvchilari
bilan ta‘minlab yuradi.
3.
Administratsiya
o
O‘qituvchilarga yuklamani samarali taqsim etadi,
o
O‘qitish natijalarini tahlil etadi,
o
O‘quv jarayonni boshqarish harajatlarini pasaytiradi.
Moodleda
o‘quv
jarayonni
boshqarishning
barcha
masalalari
mujassam.Agarda masala echimi bo‘lmasa, tizim ikoniyati mukammal bo‘lmasa,
funksional tizimni osongina kengaytirish mumkin.
115
Mutahassislar tizimni takomillashtirib, joriy etishning optimal variantini
tanlashlari mumkin.
14. §. MOODLEDA KURSNI YARATILISHI.
Brouzerni ishga tushiramiz,NamDU distension o‘qitish saytini kiritamiz.
Keyin chap tomonda Логин va Пароль критилади. Tizizmga kirsak, yuqorida
bizni saytga kirganimiz uchun Hush kelibsiz! Teksti ko‘rinadi, chap tomonda
pastda Mening menyuimni, chap tomonda Kalendarni(taqvimni) yuqorisida Asosiy
menyuni, pastda kuslar ro‘yhatini, o‘rtada esa sayt materiallarini, undan pastda
kurslar ro‘yhatini,eng pastida Рааздел для демонтративнқх курсов bo‘limiga
kirib, Добавить курс tugmasini bosamiz. Kursni sozlash oynasi ishga tushadi, uni
tuldirishimiz kerak.Kategoriyani tanlaymiz, To‘liq nimini, qisqa nomini, ID ni
IDni kiritish zarur bo‘lgan sohaha kiritish zarur, Kursning bayoni sohasiga
kursning maqsadi va vazifalarini yozisshimiz zarur.Kurs kimga mo‘ljallanganligini
yozish ham kerak. Kalendar to‘ldiriladi. Format bo‘limida Struktura tanlanadi.
Keyin kurs temalerini, kursdagi yangiliklarning sonini o‘rnatamiz.O‘quvchilar
jo‘natmoqchi bo‘lgan fayl hajmini kiritamiz. Keyin o‘quvchilarni kursga yozish
uslubini aniqlaymiz. FN Sayt Group Enroument bo‘limi tanlanadi. O‘zini o‘zi
yozish imkoniyatiga Нет javobi belgisini qo‘yamiz. Ta‘lim olish vaqtig chegara
quyishimiz mumkin. Keyin esa kursni yaratuvchlarini kiritishimiz mumkin. Bu
erda Pedagogni Trmoaq o‘qituvchisi, Kuratorni Tiyutor, Kurs tinglovchisini esa
O‘quvchi deb almashtirishimiz mumkin.Keyin Сохранить bo‘limini bosamiz, endi
kursga o‘tamiz. Endi kursni hosil qildik, u bo‘sh bo‘lsada, to‘ldiramiz. Bu kurs
namoyishli kurslar ichida ―Моѐ менюda‖-― Мои курсы ― ichida paydo bo‘lishi
kerak.
15. §. MOODLEDA LECSIYA ELEMENTINI YARATILISHI.
Kursi elementi Lecsiyaga darsning nazariy qismini Moodlega joylash
amalga oshiriladi. Uning joylashuvining oddiy va darahtsimon usullari amalga
oshiriladi. Iz lecsiyani oddiy shema asosida yaratishni ko‘rsatamiz, yani chiziqli
shemada amalga oshiramiz. Oldindan Word dasturidakiritilgan lecsiya 1=2=3
shema buyicha Moodlega o‘rnatiladi. Lecsiyaning har biqr qismi keyingisiga o‘tish
116
va boshqa qismlarga o‘tishini ko‘rstadi. Kurs temasiga kurs eleenti lecsiyani
qushishuchun tahrirlashni yoqilgan rejimida ―Добавить элемент или ресурс‖
bo‘limi bosiladi.Undan lecsiya bo‘limini tanlanadi. Keyin ―Добавить‖ knopkasini
tanlaymiz. ―Название‖ sohasiga ―Лекция по теме 1‖ deb yozami. Kyin
maydonlarni tanlab, qushcha belgisini quyib, saqlab qo‘yamiz. va kursga qaytamiz.
Endi ―Лекция по теме 1‖bizda hosil bo‘lganini va uning mazmuni ham hosil
bo‘lganligini ko‘rishimiz mumkin. Endi biz bu Lecsiyaga kiramiz, unda hozircha
hech narsa yo‘q , shuning uchun birinchi marta information sahifani qushishimiz
kerak, buning uchun ―Добавить информационную страницу‖ bosiladi. Sahifa
nomi yoziladi. Uning mazmuni kiritilsa, shemadagi 1 sahifani hosil qilamiz.
Nomini, Word matn muharriridan nushalab olamiz, lecsiyaga nomiga nushalab
qo‘yamiz.Worddagi sarllavha nomidan keying mazmunni tanlan, nusha qilamiz va
uni CTRL+V yordamida lecsiya mazmuniga qo‘yamiz.Hosil bo‘lgan narsani
ko‘rish uchun ini butun ko‘rinishini ochamiz.Matnni tekishlash zarur, kerakli
joylaariga rasm quyiladi. Rasmlarni oldindan Shahsiy fayllar papkasini yaratib,
unda saqlanadi. Birinchi rasmni lecsiya 1 ga qo‘yamiz. Birinchi rasmni lecsiyaga
qo‘yamiz, buning uchun rasm piktogrammasini tanlab, ―Рисунок к лекции‖ni
tanlaymiz, 1 Rasmni tanlaymiz va ―Вставить‖ tugmasini bosamiz. Endi lecsiyani
ko‘rsak, rasmni hosil qilganimizni ko‘rishimiz mumkin. Endi Сўдержимое 1,2
galecsiyadan qaerga o‘tishni ko‘rsatuvchi sohalarni kiritamiz, Buning uchun
knopkalarni yaratib olamiz, ular qaerga o‘tishni ko‘rsatib beradi. ―Описание‖
bo‘limiga ―Далее‖ so‘zini yozamiz, chunki bu endi birinchi sahifa edi. Bizga
birinchi knopkaga 4 ta knopka, 4ta Содержимое 1 o‘rnatilishi kerak. Knopkalarni
yaratishdan oldin yahshilab o‘ylab olish kerak, endi keying sahifaga o‘tish uchun,
―Переход‖ bandiga ―Текущая страница‖ yoziladi. Keyin ―Сохранить страницу‖
bo‘lim bosiladi. Endi shaklni ko‘ramiz. Endi ―Переходы‖ bo‘limiga ―Текущая
страница‖ yoziladi. Keyin ―Сохранить страницу‖ bo‘limi bosiladi. Endi shaklni
ko‘ramiz. Endi ―Переходы‖ bo‘limida ―Текущая страница‖ yozuvini kiritamiz.
―Действия‖ sohasidan ―Добавить страницу‖ bo‘limini tanlaymiz. Sahifaning
nomiga 1 Lecsiyaning 2chi punktini olamiz. Mazmuni esa yuqorida
117
ko‘rsatilgandek to‘ldiriladi. Endi o‘tishni sozlashga sozlashga e‘tiboringizni jalb
qilmoqchiman. Bu erda biz 4 ta knopkani hosil qilishimiz zarur. Bittasini ―Далее‖
keyingisiga o‘tish va oldingisiga o‘tish ―на предыдущую страницу‖ yozuvlarini
tanlash kerak bo‘ladi, amalga oshiish kerak. 1chi knopkamiz ―Описание‖da
‖Назад‖ bo‘limini tanlaymiz, ―Переход‖ bo‘limiga hozircha ―Предыдущая
станица‖ ni tanalab qo‘yamiz. Shunday qilib, Содержимое 1 knopkani yaratdik.
Ikkinchi knopkani yaratish uchun Содержимое 2 ni bosamiz va ―Описание ‖
bo‘limiga ―Далее‖ ―Переход‖ bo‘limiga ―Следующая страница‖ bo‘limlari
tanlanib quyiladi.Keyin ―‖ bo‘limini bosamiz. Shunga o‘hshash 3chi sahifani ham
yaratilishi ko‘rsatilgan. Buning uchun uchinchi sahifani ochamiz, uning
―Название‖ bo‘kimiga Word hujjatining 3chi punktini nusha qilib qo‘yamiz.
―Описание‖da ―Назад‖ bo‘limi tanlanadi. ―Переходы‖da ―Предыдущая
страница‖ tanlanadi. Содержимое 2 da ―Описание‖ ―Конец лекции‖
―Переход‖a esa ―Конец лекции‖ tanlanadi, keyin―Сохранить сраницу ‖ bo‘limi
bosiladi. ―Переход‖ larni tahrirlash uchun bizga tahrirlash rejimini bosish kerak
bo'ladi. ―Просмотр ‖ orqali barcha lecsiya punktlarini rasmlari bilan ko‘rish
mumkin bo‘ladi. Shunday usulda Moodle o‘quv platformasida lecsiya yaratiladi.
Rasm 1.Moodle o‘quv platformasi.
118
RASM 2.Moddle haqida rasmlar.
RASM 3. Moodle buyicha rasm.
Rasm 4. Masofaviy ta‘lim tizimida ishlash.
| 