2. Jahondagi asosiy integratsion guruhlarning amal qilish xususiyatlari Integratsiya jarayonlari ob’ektiv tavsif kasb etishiga qaramay, u o’z-o’zicha,
stixiyali tarzda bormaydi. Balki bugungi kunda tashkil etilgan va faoliyat yuritayotgan
mintaqaviy integratsion tuzilmalar ularga kiruvchi mamlakatlar o’rtasida qonuniy
kelishuv va o’zaro shartnomalar asosida amal qiladi.
Hozirda dunyoda juda ko’plab integratsion guruhlar mavjud. Biz turli
mintaqalardagi
asosiy
integratsion
guruhlar sifatida quyidagi tuzilmalarni
ko’rsatishimiz mumkin:
-
G’arbiy yevropada – yevropa Ittifoqi (EI);
-
Shimoliy Amerikada – Erkin savdo to’g’risida SHimoliy Amerika bitimi
(NAFTA);
-
Osiyo-Tinch okeani mintaqasida – Janubi-SHarqiy Osiyo mamlakatlari
assotsiatsiyasi (ASEAN).
Evropa Ittifoqi 1993 yil 1 noyabrda Maastrixt kelishuvlari (bu kelishuvlar 1991
va 1992 yillarda iqtisodiy va valyuta ittifoqini shakllantirish to’g’risida imzolangan
edi) kuchga kirishi asosida yangi nom bilan paydo bo’ldi. Bunga qadar u yevropa
hamjamiyati deb atalib, o’z ichiga 1967 yilda birlashgan uchta mustaqil mintaqaviy
tashkilotlarni olar edi, ya’ni:
- 1951 yilda tashkil etilgan ko’mir va po’lat ishlab chiqarish bo’yicha yevropa
birlashmasi;
- 1957 yilda tashkil etilgan yevropa iqtisodiy hamjamiyati;
- 1958 yilda tashkil etilgan atom energiyasi bo’yicha yevropa hamjamiyati.
EI doirasidagi integratsiyaning rivojlanishi bosqichma-bosqich bormoqda.
Jumladan, dastlab erkin savdo hududi, bojxona ittifoqi, umumiy bozorning,
497
keyinchalik esa iqtisodiy va valyuta ittifoqining tashkil etilishi bu tuzilmalar
shakllanishining quyidan yuqoriga tomon harakatini bildiradi.
Hozirda yeIda yagona bozor hamda davlatlararo boshqaruv tizimini tashkil etish
jarayoni yakunlanib, mamlakatlar iqtisodiy, valyuta va siyosiy ittifoqlarni
rasmiylashtirdilar.
