501
26.1-jadval
Shanxay hamkorlik tashkilotiga a’zo davlatlar to’g’risida ma’lumotlar
Davlat
nomi
Hududi
Aholisi soni
YaIM
ming
km
2
salmog’i,
%
ming kishi salmog’i,
%
mlrd. doll salmog’i,
%
O’zbekiston 447,4
1,5
26851,2*** 1,8
45,8**** 0,4
Qozog’iston 2717,3
9,0
15217,7**
1,0
125,9***
1,0
Xitoy
9 597,0
31,8
1317000,0* 87,0
10210,0** 84,1
Qirg’iziston 198,5
0,7
5146,3***
0,3
10,6***
0,1
Rossiya
17075,4 56,6
142026,3* 9,4
1746,0**
14,4
Tojikiston
143,1
0,5
7163,5***
0,5
8,8***
0,1
Jami
30178,7 100,0
1513405,0
100
12147,1
100,0
Izoh: * - 2007, ** - 2006, *** - 2005, **** - 2004 yillar holatiga olingan ma’lumot.
Manba:
http://ru.wikipedia.org/wiki
,
www.shos2007.ru
,
www.krugosvet.ru/articles
,
www.regnum.ru/dossier
,
http://russian.scosummit2006.org/shanghe/
.
O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga qo’shilish talablaridan kelib chiqib, tashqi
iqtisodiy faoliyat bilan shug’ullanishi zarur bo’lgan barcha muassasalar (tashqi
iqtisodiy aloqa vazirligi, tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, bojxonalar xizmati va
boshqalar) amalda yangidan tashkil etildi. Vazirlar Mahkamasidan tortib,
boshqaruvning mahalliy darajasi va korxonalargacha bo’lgan xo’jalik sub’ektlarida
tegishli tashqi iqtisodiy bo’limlar tuzildi. Dunyoning bir qancha mamlakatlarida savdo
uylari ochildi va savdo-sanoat palatalari barpo etildi.
Tashqi savdo bilan birga iqtisodiy hamkorlikning boshqa shakllari ham sezilarli
darajada rivojlandi. Jumladan, 2007 yilga kelib Respublika hududida ro’yxatdan
o’tgan xorijiy sarmoya ishtirokidagi korxonalar soni 4089 birlikni, ularning eksporti
hajmi mamlakat umumiy eksportining 18,5 foizini tashkil etdi. Bunday korxonalarning
asosiy qismi sanoat tarmoqlari (50,1%), savdo va umumiy ovqatlanish (29,9%)
sohalarida to’plangan.
Dastlabki davrlarda respublikamizda tashqi savdo ikki yo’nalish bo’yicha: MDH
mamlakatlari bilan hukumatlararo bitimlar va xorijiy mamlakatlar bilan erkin
muomaladagi valyutada hisob-kitob qilish asosida amalga oshirildi.
2008 yil respublikamiz tashqi savdo aylanmasi 19077,0 mln. AQSH dollarini
tashkil etib, uning 37,8 foizi MDH mamlakatlari, 62,2 foizi uzoq xorijiy mamlakatlar
hissasiga to’g’ri keladi. Xorijiy mamlakatlarga mahsulot eksporti hajmi to’xtovsiz
ko’payib borib, 2008 yilda 11572,9 mln. dollarni tashkil qildi, uning asosiy qismi
(65,3%) uzoq chet el davlatlari hissasiga to’g’ri keldi
131
.
Ta’kidlash kerakki, tashqi savdo munosabatlarimiz geografiyasi, avvalo,
rivojlanib borayotgan Osiyo qit’asi bozorlari bilan savdo aylanmasining o’sishi
hisobiga sifat jihatidan o’zgarmoqda.
131
O’zbеkiston Rеspublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari.
502
Bu ko’rsatkichlarning barchasi, avvalo, eksport tarkibida yuqori qo’shilgan
qiymatga ega bo’lgan raqobatdosh tayyor mahsulot ulushining izchil oshishi, birinchi
navbatda, iqtisodiyotimizning o’sib borayotgan salohiyati va imkoniyatlaridan dalolat
beradi. Shu bilan birga, bunday holat eksportimizning xom ashyo resurslari narxi tez-
tez o’zgarib turadigan jahon bozori ta’siriga bog’liqligini kamaytirishda muhim
yo’nalish bo’lib xizmat qiladi
132
.
Tashqi iqtisodiy faoliyatda Markaziy Osiyo davlatlarining ko’p tomonlama
aloqalari va hamkorligini rivojlantirishga birinchi darajali ahamiyat berilmoqda.
O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’iziston o’rtasidagi yagona iqtisodiy makon
to’g’risida tuzilgan shartnoma samara bera boshladi. Ularning sanoatini
integratsiyalashtirishga qaratilgan dastur ishlab chiqildi.
MDH mamlakatlari bilan bevosita va ko’p tomonlama munosabatlarni
rivojlantirish tashqi siyosatning asosiy yo’nalishlaridan biridir. O’zbekiston
Hamdo’stlik davlatlari muassasalari – Davlatlararo iqtisodiy qo’mita, Davlatlararo
bank va boshqa muassasalarni tashkil etishda faol qatnashmoqda. MDHdagi
mamlakatlar (Rossiya, Ukraina, Belorus, Moldova va boshqalar) bilan ikki tomonlama
tashqi siyosiy, savdo-iqtisodiy va boshqa shartnoma hamda bitimlar imzolanib, ular
kuchga kirdi.
Respublika tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishda iqtisodiyotga xorijiy
sarmoyalarni jalb etish uchun qulay sharoit yaratishga, hamda zarur bo’lgan tashkilot
va muassasalar tuzishga katta ahamiyat berilmoqda. Bular jumlasiga tavakkalchilik
xatarlaridan keladigan zararni qoplaydigan «O’zbekinvest» milliy sug’urta
kompaniyasini, turli qo’shma sug’urta kompaniyalarini, Vazirlar Mahkamasi huzurida
BMT bilan birgalikda tashkil qilingan investitsiyalarga ko’maklashuvchi xizmatni,
Davlat mulk qo’mitasi huzuridagi ko’chmas mulk va xorijiy investitsiyalar agentligi
kabilarni kiritish mumkin. Bu muassasa va tashkilotlar hamda respublikada vujudga
keltirilgan huquqiy me’yorlar xorijiy investitsiya faoliyati uchun qulay sharoitlarni
yaratib, ularning huquqlarini himoya qiladi va sarflangan sarmoyasini kafolatlaydi.
O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishi
|
