Mustaqil ta’limni tashkil etishda talabalar bilimini baholash

162 
ko‘chirishmoqda. Bizning yuqori texnologiyalar va deyarli barchaning internetdan 
foydalanish imkoni bo‘lgan davrimizda tekshirilayotgan ishning sifatiga alohida 
e’tibor qaratish lozim. Agar talaba ishni o‘zi yozganligiga shubhalansangiz hamda 
Internetdan foydalanish imkoni bo‘lsa, tekshirib ko‘rishga erinmang. 
Plagiat juda jiddiy akademik qoidabuzarlik hisoblanadi, shu bois bunday 
qoidabuzar talabalarni aniqlash uchun barcha kuchni safarbar qilish kerak. Shunda 
bunday talabalar soni qisqarib, talabalar esa o‘z ishlariga jiddiy yondoshishlariga 
turtki bo‘lishi ajab emas. Yozma ishlarni ko‘rib chiqishga siz ushbu ishlarni 
mustaqil ravishda bajarishga qanchalik tayyor ekanligini doimo yodda tutishingiz 
lozim. 
Talabalarning bilimlarini baholashning usullari haqida fikr yuritishdan avval 
baholash mohiyati va maqsadlariga muvofiq ikki turdagi nazoratga bo‘lish 
mumkinligini qayd etish lozim. Birinchi turdagi nazorat joriy nazoratdir. Bunda 
talabalar o‘quv materialini qanchalik o‘zlashtirganligini tekshirishga qaratilgan 
bo‘lib, unda asosiy maqsad butun semestr davomida talabalar va o‘qituvchi 
o‘rtasida muntazam aloqa o‘rnatishdadir. Bunday turdagi baholash talabalarga 
quyidagilarni belgilashga yordam beradi: 
-
saviyasini o‘sish darajasi; 
-
materialni qanchalik o‘zlashtirganligi; 
-
qaerda kamchiliklar borligi, qaysi masalalarga ko‘proq etibor 
berish kerakligi; 
-
o‘quv kursi bo‘yicha muayyan bilim va ko‘nikmalarni 
o‘zlashtirish bo‘yicha talabaning yondashuvi qanchalik samarali ekanligi. 
Qolaversa, o‘qituvchi uchun bu turdagi baholash dars berish uslubining 
samaradorligini, talabalar o‘zlashtira olmagan muammoli masalalarni ertaroq 
aniqlashda ko‘maklashadi. Joriy nazorat turi tez-tez o‘tkazilib turadi. Bilimlarni 
tekshirish qanchalik tez-tez o‘tkazilsa,talabalarning bilimlaridagi kamchiliklarni 
aniqlash imkoni shuncha ko‘payadi va o‘qituvchi o‘qish jarayonida bunday 
tomonlarga ko‘proq e’tibor qaratishga harakat qiladi. Ammo bunda o‘qituvchini 
haddan tashqari ko‘p tekshirish uchun ishlar bilan band qilib qo‘yilsa,o‘qituvchi 

163 
o‘z ishini sifatli qilishi, talabalar bilan samarali muloqot o‘rnatishga qiynalib 
qolishi mumkin. Talabalarni ham ortiqcha vazifalar bilan toliqtirib bo‘lmaydi, 
shuni yoddan chiqarmaslik kerakki, talabalarda bir semestrda bir emas bir nechta 
fan o‘qitiladi. O‘quv soati kam bo‘lgan fanlarni blok usulda o‘qitish va semestr 
yarmiga borib baholash orqali semestrdagi fanlar soni kamaytiriladi. Joriy nazorat 
turlarini oqilona taqsimlash muhim masala hisoblanib, katta e’tibor talab etadi.
Talabalar bilimini baholashning ikkinchi turi Yakuniy nazorat bo‘lib, 
kursning maqsadlariga qanchalik erishganligi, o‘qitilgan talabalar tomonidan 
qanchalik o‘zlashtirilganligini ko‘rsatadi. Yakuniy nazorat talabalarni o‘zlashtira 
olgan va olmaganlarga tasniflash mexanizmi hamdir. Bunday turdagi baholash 
talabalarning rasmiy holatiga (stipendiya miqdori, keyingi bosqichga o‘tish-
o‘tmasligi, akademik daraja olish-olmasligiga va b.) ta’sir ko‘rsatadi. 

Download 2,44 Mb.