5. Sug‘urta agenti kimning topshirig‘iga ko‘ra ish ko‘radi. A)Sug‘urtalanuvchining
B)Sug‘urta kompaniyasining
C) Ichki ishlar organining
D) vositachilik
6. Sug‘urta syurveyeri nima faoliyat bilan shug‘ullanadi? A) Vositachilik
B)Sug‘urta shartnomasi tuzulgungacha sug‘urta obektini ko‘zdan kechirish va
ekspert xulosasisini berish
C) Kreditlash
D) Sug‘urtalash
7. Birgalikda sug‘urta nima? A)Qayta sug‘urta
B)Bir sug‘urta kompaniyasining bir necha ob’ektini sug‘urtalash
C)Bir sug‘urta ob’ektini ikki yoki undan ortiq sug‘urta kompaniyasi sug‘urtalashi
D)Bir kompaniya bir shartnoma Bilan bir necha riskni sug‘urtalash
78
7-BOB. SUG‘URTANI KLASSIFIKATSIYALASH O’quv maqsadi: Sug‘urta munosabatlarida klassifikatsiya tushunchasi va
uning sug‘urta sohasidagi ahamiyati, sug’urta munosabatlarini tarmoqlar va
notarmoq bo‘yicha klassifikatsiyalash, sug‘urta klassifikatsiyasi, Evropa
Ittifoqida sug‘urta klassifikatsiyasi haqida nazariy bilimlar berish va amaliy
ko’nikmalarni shakllantirishdan iborat. Tayanch iboralar: shaxsiy sug‘urta; mulkiy sug‘urta; javobgarlik
sug‘urtasi, ttavakkalchilik sug’urtasi, ixtiyoriy sug‘urta; majburiy sug‘urta;
sug‘urta klassifikatsiyasi.
7.1 Klassifikatsiya tushunchasi va uning sug‘urta sohasidagi ahamiyati. Sug‘urta ixtisoslashtirilgan sug‘urta tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi.
Ular davlat va nodavlat mulkchiligidagi tashkilotlar bo‘lishi mumkin. Ularning
faoliyat doirasi ichki, tashqi yoki aralash sug‘urta bozorlarini qamrab olgan
bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga rivojlangan sug‘urta bozori sharoitida ham davlat
ichkarisida, ham chetda amalga oshirilishi mumkin. Bu sug‘urtaning tashkiliy
turkumlanishidir. Ammo, sug‘urta munosabatlarining mazmuni sug‘urta ob’ekti va
xavf-xatar turlari bo‘yicha turkumlanishi yordamida namoyon bo‘ladi.
Sug‘urta sug‘urtalanuvchilarning turli toifalarini qamrab oladi. Uning shartlari
sug‘urta mas’uliyatining hajmlari bo‘yicha farq qiladi; u qonun kuchida va
ixtiyoriy ravishda amalga oshirilishi mumkin. Sug‘urta munosabatlarining
turlichaligini tartibga solish va o‘zaro bog‘liq yagona tizimni shakllantirish uchun
sug‘urtani turkumlash ya’ni klassifikatsiyalash maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Aynan sug‘urtani klassifikatsiyalash sug‘urtaning mohiyatini to‘laqonli
namoyon qilish, u bo‘yicha maqsad va manfaatlarni yetarlicha aks ettirish
imkonini beradi.
Sug‘urta klassifikatsiyasi sug‘urtani ob’ektlari bo‘yicha turkumlashga xizmat
qiladi. Sug‘urtani ob’ektlari bo‘yicha turkumlanishi natijasida bo‘g‘inlar hosil
79
bo‘ladi. Barcha bo‘g‘inlar shunday joylashganki, har bir navbatdagi bo‘g‘in
avvalgisining tarkibiy qismi hisoblanadi. Yuqori bo‘g‘in sifatida – soha, o‘rta
bo‘g‘in – tarmoq, quyi bo‘g‘in – sug‘urta turlari hisoblanadi.
Sug‘urtani tarmoqlar bo‘yicha bo‘lish barcha sug‘urta munosabatlari
yig‘indisini to‘rtta sohaga ajratib o‘oganish imkonini beradi:
