Ikki nuqtaviy zaryadning o`zaro potensial energiyasi zaryadlar
ko`paytmasiga to`gri, ular orasidagi masofaga esa teskari proporsional.
4.Elektr maydonning potensiali va potensiallar ayirmasi. Elektr
maydonning biror nuqtasiga joylashgan har hil sinov zaryadlarining sinov
zaryadga bo`lgan nisbati maydon ayni nuqtasi uchun o`zgarmas fizik kattalikdan
iborat bo`ladi. Bu fizik kattalikka potensial deyilib, u
ϕ
harfi bilan belgilanadi:
0
q
W
n =
ϕ
(82)
Bunga asosan elektr maydon potensialini quyidagicha tariflash mumikn:
Elektr maydonning biror nuqtasidagi potensial deb, maydonning shu
nuqtasiga kiritilgan bir birlik musbat sinov zaryadiga mos kelgan potensial
energiyasi teng bo`lgan fizik kattalikka aytiladi. (82) ifoda asosida nuqtaviy zaryad hosil qilgan maydonning biror nuqtasidagi
potensiali quyidagiga teng bo`ladi:
r
q ε
πε
ϕ
⋅
=
0
4
1
(83)
Iuqoridagi ifodaga binoan
ϕ
0
q
W
n =
ekanini hisobga olsak () formula asosida
zaryadni elektr maydon bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko`chirishda
bajarilgan ish quyidagiga teng bo`ladi:
)
(
)
(
2
1
0
2
1
12
ϕ
ϕ −
=
−
=
q
W
W
A
n
n (84)
Bundan elektr maydonning ikki nuqtasi orasidagi potensiallar ayirmasi:
0
12
2
1
q
A =
−
ϕ
ϕ
(85)
ga asosan potensiallar ayirmasini quyidagicha tariflash mumkin:
Elektr maydonning ikki nuqtasi orasidagi potensiallar ayirmasi deb, bir
birlik musbat zaryadni maydonning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga
ko`chirishda bajarilgan ishga miqdor jihatdan teng bo`lgan fizik kattalikka
aytiladi.
55
Agar elektr maydonni bitta emas bir necha zaryadlar sistemasi hosil
qilgan bo`lsa, natijaviy maydonning biror nuqtasidagi potensiali zaryadlarning
mustaqil hosil qilgan maydonlar potensiallarining algebraik yigindisiga teng:
∑
=
=
+
+
+
=
n
i
n
i 1
2
1
.....
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
ϕ
(86)
Bu muosabat maydonlar superpozisiyasi prinsipining bevosita natijasidir.
