Bog'liq O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org
Agar tirqishning kengligini a bilan, to`siqning kengligini b bilan
belgilansa, ularning d=a+b yigindisiga difraksion panjara doimiysi yoki
davri deyiladi.
15–rasm.
Faraz qilaylik, difraksion panjaraga to`lqin uzunligi
λ
bo`lgan
monohromatik paralell nurlar tushayotgan bo`lsin. Diraksion panjaraning ikki
qo`shni tirqishidan
ϕ
burchak ostida ogayotgan 1 va 2 nurlarning hosil qilgan
difraksiyasini qarab chiqaylik. Bu ikki nur o`zaro kogerent bo`lib, chizmadan
ularning yo`l farqi quyidagiga teng:
ϕ
ϕ
sin
sin
)
(
d
b
a
l =
+
=
∆
(139)
Ikkinchi tomondan kogerent nurlarning kuchayish shartiga binoan
λ
λ
m
m
l =
=
∆
2
2
(140)
bu erda m=0,1,2,3…. bosh difraksion maksimumlar tartibi.
(139) va (140) ga asosan quyidagi munosabatni yozamiz:
λ
ϕ
m
d =
sin
(141)
Bu formulaga difraksion panjaraning asosiy tenglamasi deyiladi va undagi
son bosh maksimumning tartibini ko`rsatadi. Nolinchi (141) tartibli markaziy
maksimum faqat bitta bo`lib, birinchi, ikkinchi va hakozodan iborat bo`lgan
bosh maksimumlar esa ikkitadan bo`ladi. Bosh maksimumlarning urni to`lqin
uzunligi
λ
ga bogliq. Shu sababli, difraksion panjara oq yoruglik bilan
yoritilsa, markazii maksimumdan boshqa hamma maksimumlar spektrga
75
yoyiladi va bu spektrning binafsha rangi difraksion manzaraning markaziga
yaqin joylashgan bo`lib, qizil rangi esa markazdan uzoqda joylashgan bo`ladi.
