aniqlash, moddalar strukturasini bilishda juda katta ahamiyatga egadir.
72
Ultrabinafsha nurlarning himiyaviy tasiri bor. Bundan tashqari, bu nur
tasirida ko`p moddalar nurlanadi (lyuminessensiyalanadi). Masalan, tarkibida
uran tuzlari bo`lgan shisha huddi shunday hususiyatga ega. Uranli shisha
spektrning ultrabinafsha qismini payqash uchun yahshi indikatordir. Spektrning
ultrabinafsha qismi uning ko`rinuvchan qismidan uzunroqdir.
Infraqizil nurlarning anchagina issiqlik tasiri bor. Shuning uchun
spektrning infraqizil qismi bor ekanligini spektrning qizil qismiga qo`yilgan
oddiy termometr yordamida oson payqash mumkin. Albatta, termometr unchalik
sezgir asbob emas, shuning uchun infraqizil nurlarni payqash uchun bolometr
deb ataladigan asboblar ishlatiladi, bolometrning tarkibida temperatura
o`zgarishida elektr qarshiliklarini keskin o`zgartiruvchi moddalar bo`ladi.
Spektrning infraqizil qismi ko`rinuvchi qismidan anchagina uzunroq.
Hamma spektrlar chiqarish va yutish spektrlariga bo`linadi. Chiqarish
spektrlari yoruglik sochayotgan jismlar tomonidan chiqariladi. Yutilish
spektrlari esa prizmaga tushayotgan nurlar yo`liga biror modda joylashtirilganda
hosil bo`ladi. Bu modda malum nurlarni o`tkazmaydi (ularni yutadi) va ekranda
tutash spektrlab polosada chiziqlar yoki polosalar–yutilish spektri hosil bo`ladi.
Spektrlar ko`rinishiga qarab tutash chiziqli va yo`l–yo`l spektrlarga
bo`linadi. Tutash spektr uzluksiz kamalak yo`ldan iborat bo`ladi. Cho`glangan
qattiq va suyuq uzluksiz jismlar (erigan metallar va boshqalar) shunday spektr
beradi. Chiziqli spektr malum spektral chiziqlar qora fondagi yigindisidir.
Bunday spektrni atomlar holatdagi qo`zgatilgan buglar va gazlar chiqaradi.
Yo`l–yo`l spektr bir chekkasi keskin, chegaralangan ikkinchi chekkasi yoyilgan
alohida spektral polosalardan iboratdir. Molekulyar holatda bo`lgan qo`gatilgan
buglar va gazlar huddi shunday spektr beradi.(molekulyar spektr).
