Muhit sindirish ko`rsatkichining yoruglik to`lqin uzunligiga bogliqligi

Download 389,37 Kb.
bet	67/86
Sana	22.12.2023
Hajmi	389,37 Kb.
	#126669

1 ... 63 64 65 66 67 68 69 70 ... 86

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org

2.Sepektrlar va ularning turlari . Dispersiya spektrining chekka ranglariga mos keluvchi nurlar orasidagi burchak dispersiya burchagi

Muhit sindirish ko`rsatkichining yoruglik to`lqin uzunligiga bogliqligi

yoruglikning dispersijasi deyiladi. Kengroq manoda aytganda, yoruglikning

dispersiyasi deb yoruglikning snishida, interferensiya yoki difraksiyasi

spetkrga ajralishiga aytiladi.
Yoruglik to`lqin uzunligi kamayishi bilan sindirish ko`rsatkichi ortsa,

dispersiya normal dispersiya deb, aks holda anomal dispersiya deb yuritiladi.

Rangsiz shaffof muhitlar (yani yoruglikni kam yutuvchi muhitlar)normal
dispersiya hususijatiga ega; ular binafsha nurlarni (qisqa to`lqinli) eng kuchli
sindiradi. Rangli muhitlarda anomal dispersiya bo`lishi mumkin.
Dispersiya tufayli oq yoruglik nuri sindiruvchi muhitdan o`tganida turli

monohromatik nurlarga ajraladi. Ekranga tushgan bu nurlar dispersiya spektri–

turli rangli yo`llar (polosalar) to`plamini hosil qiladi.
Yoruglik ponasimon shakldagi modda, masalan, prizmada, singanida dispersiya
spektri ainiqsa aniq bilinadi. Yoruglikning shisha prizmadagi dispersiyasi
ko`rsatilgan. Shisha normal dispersiyaga ega bo`lgani uchun binafsha rangdagi
nur uchun ogish burchagi

b
δ
qizil nurning ogish burchagi

q
δ
dan katta bo`ladi.
2.Sepektrlar va ularning turlari. Dispersiya spektrining chekka

ranglariga mos keluvchi nurlar orasidagi burchak dispersiya burchagi

deyiladi: spektrning kengligi bu burchakka bogliq bo`ladi. (136) formula va
rasmdan

θ
δ

)
(

q

b

q

b

n

n

D
−
=

−
=

(136)

bu erda n

b
va n

q
prizmaning binafsha va qizil ranglar uchun sindirish

ko`rsatkichlari, n
b
– n

q
ayirma odatda modda dispersiyasining miqdorii

harakteristikasi bo`lib hizmat qiladi. Umuman esa dispersiya o`lchovi sifatida
sinlirish ko`rsatkichi o`zgarish

n
∆
ning yoruglik to`lqini uzunligining mos

λ
∆

o`zgarishiga nisbati, yani

λ
∆

∆n

kattalik olinadi.
14–rasm.

Prizmalar spektrometr va spektrograflarda dispersiya spektrlari hosil

qilish uchun ishlatiladi. Spektrlarning tashqi ko`rinishi yoruglik manbaining

hossalariga bogliq ravishda goyat turlicha bo`lishi mumkin. Uchta asosiy spektr
turlari bor: tutash spektrlar, chiziqli spektrlar va yo`l–yo`l spektrlar.

Tutash spektrlarda barcha ranglar (to`lqin uzunliklar) bo`ladi, shu bilan
birga bir rangdan ikkinchisiga o`tish asta–sekin (uzluksiz) bo`ladi, bundan
ko`rinib turibdi.
Chiziqli spektr bir–biridan keng qora oraliqlar bilan ajralgan qator aniq

chegaralangan rangli chiziqlardan iboratdir. Har bir chiziqqa bitta aniq yoruglik

to`lqini uzunligi mos keladi. Yo`l–yo`l spektr alohida gruppa bo`lib joylashgan
ko`p sonli chiziqlardan tuzilgan. Bu gruppalarning har biridagi chiziqlar bir–
biriga shuncha yaqin joylashganki, ajrata olish qobiliyati kichik bo`lgan asbobda
kuzatilganda, butun gruppa alohida polosa bo1lib ko`rinadi. Shunday qilib, har
bir yo`lga yoruglik to`lqinlari uzunligining biror intervali to`gri keladi.

Download 389,37 Kb.

1 ... 63 64 65 66 67 68 69 70 ... 86

Download 389,37 Kb.