....
79
Agar jismning nur yutish qobiliyati A va absolyut qora jismning nur
chiqarish qobiliyati
ξ
malum bo`lsa, u vaqtda munosabat uning nur chiqarish
qobiliyatini aniqlashga imkon beradi; A va
ξ
ning qiymatlari tajribadan
aniqlanadi.
O`tgan asrning ohirida absolyut qora jismning nurlanish spektridagi
energiya taqsimotini eksperimental ravishda o`rganilgan edi. Absolyut qora jism
sifatida kichkina teshigi
bor kovakdan, shuningdek, jilvirlangan platina
plastinkasi va ko`mirdan foydalanilgan. T=1259
0
K temperaturada absolyut qora
jismning nurlanish spektridagi energiya taqsimotining grafigi keltirilgan. Bunda
abssissa o`qi bo`yicha to`lqin uzunlik
λ
(mikron hisobida); ordinata o`qi
bo`yicha
λ
ξ
λ
∆
nisbat, yani absolyut qora jismning
spektral nur chiqarish
qobiliyatini
λ
ξ
ning shu
λ
ξ
aniqlangan to`lqin uzunliklar intervali
λ
∆
ga
nisbati (shartli birliklarda) qo`yilgan.
Shunday qilib, taqsimot egri chizigi va abssissa o`qi bilan chegaralangan yuz,
1259
0
K temperaturada absolyut qora jismning to`la nur chiqarish qobiliyati
ξ
ni, yani uning birlik yuzidan 1 sekda chiqadigan energiya kattaligi
=
=
∆
⋅
∆
∑
∑
ξ
ξ
λ
λ
ξ
λ
λ
ni bildiradi. Grafikdan berilgnan temperaturada absolyut
qora jism nurlanishining maksimumi
mk
m
4
,
2
=
λ
(infraqizil nurlanish) ga to`gri
keladi.
To`la nur chiqarish qobiliyati
ξ
ning temperaturaga bogliqligi Stefan–Bolsman
qonunida tavsiflanadi: absolyut qora jismning to`la nur chiqarish qobiliyati
uning absolyut temperaturasining to`rtinchi darajasiga proporsionaldir
4
T
⋅
=
σ
ξ
(151)
bu erda
σ
–Stefan–Bolsman doimiysi;
4
2
8
10
67
,
5
−
−
−
⋅
⋅
⋅
=
grad
m
bm
σ
To`lqin uzunligi
m
λ
ning temperaturaga bogliqligi Vin qonuni bilan
ifodanaladi: absolyut qora jismning maksimum nurlanishiga to`gri kelgan to`lqin
uzunlik uning absolyut temperaturasiga tekskari proporsionaldir
bu erda b –Vin doimiysi:
grad
m
b
⋅
⋅
=
−2
10
28979
,
0
Bu erda shuni albatta nazarda tutish kerakki, metall absolyut qora jism emas.
