80
yoruglikning berilgan intensivligida urib chiqarilayotgan fotoelektronlarning
hammasi anodga yigiladi.
Tokning bu qiymati to`yinish toki deyiladi. O`tkazilgan tajribalar
natijasida quyidagi qonuniyatlar o`rnatilgan:
1.Monohromatik yoruglik tasirida yuzaga kelgan to`yinish tokining kuchi
fotokatodga tushayotgan yoruglikning intensivligiga to`gri proporsional.
2.Fotoelektronlarning tezligi fotokatodga tushayotgan
yoruglik chastotasi
ortishi bilan ortadi va yoruglikning intensivligiga bogliq emas.
3.Har bir modda uchun mutlaqo aniq chegaravii to`lqin uzunligi borki,
fotoeffekt faqat undan qiska to`lqin uzunliklaridagina kuzatiladi. Bu chegaraviy
to`lqin uzunligi fotoeffektning qizil chegarasi deyiladi.
4.Fotoeffekt yoruglik tushgan ondayoq yuzaga keladi, yani
u inersiyasiz
hodisadir.
3.Fotoeffekt uchun eynshteyn tenglamasi. Eynshteyn fotoeffekt
hodisasida yoruglik elektromagnit to`lqinlarining uzlukli porsiyasidan iborat,
degan goyaning, yani yoruglikning kvant nazariyasining isbotini ko`rdi.
Yoruglikning kvant nazariyasiga binoan yoruglikning
har bir porsiyasi
ε
yoruglik chastotasiga proporsional, yani
ν
ε
h
=
(152)
h–
Plank doimiysi bo`lib, h=6,625∙10
–34
J.s .
Yoruglikning bu porsiyasi yoruglikning tarqalishi davomida mustaqil
ravishda muhit atomlarining elektronlari bilan o`zaro tasirlashadi va bu
jarayonda shu porsiyaning hammasigina yutilishi mumkin.
Shu tasavvurlarga asoslanib Eynshteyn fotoeffekt hodisasiga taalluqli
quyidagi saqlanish qonunini topdi:
2
2
ϑ
ν
m
A
h
+
=
(153)
Bunda A– elektronning metalldan chiqish ishi, m –elektron massasi,
ϑ
–
fotoeffekt natijasida metalldan chiqqan elektronning tezligi. Bu tenglamaga
binoan fotoelektronlarning tezligi yoruglikning chastotasiga va chiqish ishiga
bogliq. Yani fotokatodga tushgan yoruglik kvanti energiyasi elektronlarni
metalldan chiqarish ishini bajarish va fotoelektronlarga tezlik
berish uchun
sarflanadi.
