19
5. Raqamli iqtisodiyotni ta’riflang.
6. Raqamli iqtisodiyotning afzalliklari qanday?
7. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish modellari qanday?
8. Eng rivojlangan AKTga ega mamlakatlar qaysilar?
9. Eng rivojlangan raqamli iqtisodiyotga ega mamlakatlar
qaysilar?
10. Raqamli iqtisodiyotning eng istiqbolli texnologiyalari
va ularning xususiyatlari qanday?
1.2. Raqamli iqtisodiyotning platformasi va ekotizimi
1.2.1. Platformalarning tushunchasi, mezonlari va xarakterli
xususiyatlari
Har bir sohaning raqamli iqtisodiyoti davrida yangi in-
fratuzilma zarur – sanoatning raqamli shakli (
1.2.1-rasm).
Raqamli iqtisodiyotning eng muhim va hal qiluvchi texno-
logiyasi raqamli platformadir.
Raqamli iqtisodiyot platformasi – iste’molchilar va ishlab
chiqaruvchilarning ehtiyojlarini ta’minlaydigan funktsiyalar va
xizmatlar to‘plami bilan raqamli muhit (dasturiy va apparat kom-
pleksi),
shuningdek, ular o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qi-
lish imkoniyatlarini amalga oshiradi.
1.2.1-rasm. Sanoatning raqamli shakli
Inson
Iqtisodiyot
Sanoat
Biznes
Sistema
Jarayon
Buyumlar
Raqamli profil
Iqtisodiy sistema
Raqamli platforma
Raqamlashtirilgan biznes
Raqamli model
Raqamlashtirilgan jarayon
Raqamli obyektlar
20
Dasturiy ta’minot mahsuloti sifatida
platforma barcha zarur
texnologiyalarni to‘playdi, bu ko‘p sonli foydalanuvchilarga
ma’lumot olish,
yuqori sifatli rejalashtirish, tahlil xizmatlari va
eng muhimi, bozorga (mijozlar, ishlab chiqaruvchilar, xizmat
ko‘rsatuvchi tashkilotlar va boshqalar) kirish huquqini beradi.
Platformaning qiymati to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilish
imkoniyatini taqdim etish va ishtirokchilar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir
o‘tkazish tartibini osonlashtirishdir.
So‘nggi yillarda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini
(AKT) rivojlanishida to‘rtta holat bilan bog‘liq bo‘lgan sifatli
siljishlar kuzatilmoqda :
raqamli texnologiyalar doimiy ravishda o‘zlarining qo‘l-
lanilish doirasini kengaytirmoqda;
tegishli vositalarni kiritish va ulardan foydalanish xa-
rajatlari doimiy ravishda pasayib bormoqda;
iqtisodiy faoliyatni raqamlashtirish darajasi doimiy ravishda
o‘sib bormoqda (shu jumladan, dastlabki ikki omil ta’siri tufayli);
raqamli qurilmalarning (kompyuterlar, telefonlar,
Inter-
netga ulangan aqlli moslamalar va qurilmalar) mavjudligi va
tarqalishi doimiy ravishda o‘sib bormoqda.
Ushbu holatlar majmui raqamli platformalar tomonidan qo‘l-
lab-quvvatlanadigan
raqamli ekotizimlarning rivojlanishiga asos-
langan yangi biznes modellarining iqtisodiy jihatdan maqsadga
muvofiq bo‘lishi uchun sifat jihatidan yangi shart-sharoitlarni
shakllantirishga olib keldi .
Raqamli iqtisodiyot ekotizimi –
ularga tegishli texnologik
platformalar, amaliy Internet xizmatlari, analitik tizimlar, davlat
hokimiyati organlari axborot tizimlari,
tashkilotlar va fuqarolarn-
ing doimiy hamkorligini ta’minlaydigan tashkilotlarning ham-
korligi (1.2.2-rasm):
Raqamli platformalar raqamli iqtisodiyotning muhim vositasi
bo‘lib, ko‘plab yangi texnologiyalarni birlashtiradi va foyda-
lanuvchilarga (ishlab
chiqaruvchilar ham, iste’molchilar va
vositachilarga ham) eng yaxshi raqamli vositalar va erkin raqobat
21
bozoridan foydalanish imkoniyatini beradi, bu esa tegishli segment-
dagi o‘yin qoidalarining sifat jihatidan o‘zgarishiga olib keladi.
