Internet marketing kompleksining asosiy elementlari
Elektron marketingda 4P marketing kompleksining elementlari
(
Product
,
Price
,
Promotion
,
Place
) va marketing munosabatlarining
umumiy modeli qo’llaniladi. Biroq, har bir element o’ziga xos
xususiyatlarga ega. Internet bu nafaqat yangi savdo kanali yoki marketing
kommunikatsiyalari, balki real, mavjud bo’lgan mahsulotlar bilan bir
qatorda raqamli axborot mahsulotlari taqdim etiladigan yangi bozor.
Mahsulot
(
Product
) – bu Internet orqali sotiladigan narsa bo’lib
munosib sifatga ega bo’lishi kerak. U nafaqat boshqa saytlar, balki
an’anaviy do’konlar bilan ham raqobatlashadi.
Narx
(
Price
) - xarajatlarni tejash tufayli Internetdagi narx oddiy
do’kondagi narxdan past ekanligi odatiy bo’lib qolaybdi.
Oldinga siljish
(
Promotion
) – bu Internetda ham saytni ham
mahsulotni oldinga siljish bo’yicha tadbirlar majmui. Bu juda katta
vositalarni o’z ichiga oladi (qidiruv tizimini oldinga siljish, kontekstli
reklama, bannerli reklama, elektron pochta marketingi, affiliativ marketing
(
reklama beruvchi va web-master sherigi o’rtasidagi hamkorlik orqali
passiv daromad olishga imkon beradigan faoliyat turi
), virusli marketing,
yashirin marketing, interfaol reklama, bloglar va boshqalar).
Savdo joyi
(
Place
) - savdo nuqtasi, ya’ni sayt. Grafik dizayni ham,
saytning erganomikasi ham katta rol o’ynaydi. Yuklab olish tezligiga,
to’lov tizimlari bilan ishlashga, yetkazib berish shartlariga, sotishdan
oldin, davomida va undan keyin mijozlar bilan ishlashga e’tibor qaratish
lozim.
278
Internetning muhim xususiyati – bu marketing elementlarining
integratsiyasi. Ananaviy marketing kompleksini (4P) internet-loyihaga
ajratish qiyin. Masalan, web-sayt dizayni va navigatsiya to’g’ridan-to’g’ri
marketing kompleksining to’rtala elementiga qo’llaniladi.
Marketing kompleksi elementlarini integratsiya (
birlashtirish
) dan
tashqari, elektron bozor
konvergentsiya
jarayoni bilan ajralib turadi.
Konvergensiya
- ilgari turli xil bozorlarga tegishli bo’lgan tovarlar
va xizmatlarni bitta bozorga olib boradigan jarayon.
Natijada deyarli barcha raqamli mahsulotlar bir-biri bilan
raqobatlashadi.
Aslida, yaqinlashuv jarayoni 4 ta asosiy variantda mavjud:
1.
Mahsulotlarning
konvergensiyasi
.
Audioyozuvlar,
vizual
mahsulotlar, jurnal maqolalari elektron bozorda raqamli formatda mavjud,
xuddi shu dasturiy mahsulotlar tomonidan qayta ishlanishi mumkin. Agar
mahsulot ham jismoniy, ham raqamli shaklda mavjud bo’lsa,
konvergentsiya formatlardan birini yo’q qilishga olib kelishi mumkin.
Masalan, elektron kutubxona kataloglarini joriy etish asta-sekin an’anaviy
qog’oz kataloglarni almashtirmoqda
2.
Jarayonlarning konvergensiyasi
. Bir xil jarayon ilgari turli xil
jarayonlar tomonidan bajarilgan turli funktsiyalarni amalga oshirish uchun
ishlatilishi
mumkin.
Bunga
misol
iste’molchilar
to’g’risidagi
ma’lumotlarni to’plash va ulardan foydalanishdir.Axborot turli yo’llar
bilan to’planishi mumkin, ammo keyin darhol bir nechta funktsiyalarni
amalga oshirish uchun foydalaniladi - yangi mahsulotlarni ishlab chiqish,
ularning xususiyatlarini iste’molchilarning individual ehtiyojlariga
moslashtirish, tovarlarni sotish va sotish, ularni narxlash.
Natijada ishlab
chiqarish, marketing, sotish, iste’mol qilish va sotishdan keyingi xizmatlar
iste’molchilar qiymatini yaratishning yagona jarayoniga birlashadi.
Ushbu
jarayonni endi alohida bosqichlarga bo’lish mumkin emas, bir nechta
jarayonlar nafaqat doimiy, balki parallel ravishda ham amalga
oshiriladi.
Bu elektron biznes nafaqat muqobil kanal, balki yangi bozor
ekanligi foydasiga muhim dalildir.
3.
Infratuzilmaning konvergensiyasi
. Bunga ilgari har biri o’z
tarmog’ida monopoliyadan imtiyozga ega bo’lgan telefon kompaniyalari,
kabel
tizimlari
operatorlari,
sputnikantennalari,
raqobatchilariga
aylanishiga olib keldi. Bunday konvergentsiya (yaqinlashish) turli
tashkilotlarni yagona soliqqa tortish muammosini keltirib chiqaradi.
279
4.
Bozor makonining konvergensiyasi
. Globallashuv jarayonlari
alohida
mintaqaviy
va
milliy
bozorlarning
konvergensiyaga
(
yaqinlashishga) olib keladi.
Axborot texnologiyalarining rivojlanishi, agar sun’iy to’siqlar
o’rnatilmasa, geografik asosda monopoliyalarning yo’q bo’lib ketishiga
olib keladi.
|
