Taqrizchilar:
S.S.Sobirjonov
- Toshkent moliya instituti “Menejment va
marketing” kafedrasi dosenti, PhD
B.Egamov
- Urganch davlat universiteti “Iqtisodiyot” kafedrasi
dosenti, i.f.n.
ISBN: 978-9943-9078-3-6
© Xolmamatov D.H., Boyjigitov S.K.. SamISI, 2022.
© “STEP-SEL” MChJ nashryot-matbaa bo’limi. 2022.
3
KIRISH
Mamlakatimizda amalga oshirib kelinayotgan ijtimoiy-iqtisodiy
islohotlarning bugungi bosqichida yuqori texnologiyalarga asoslangan
qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy xom ashyo resurslarini
chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo’shimcha qiymatga ega tayyor
mahsulot ishlab chiqarishni jadal rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan
tayyor
mahsulotlarning
turlari
va
assortimentini
kengaytirish,
korxonalarning investisiya va eksport faoliyatini har tomonlama qo’llab-
quvvatlash, mahalliy mahsulotlarimiz uchun yangi bozorlarni topish,
qishloq joylarda va respublikamizning olis hududlarida ishga muhtoj aholi,
ayniqsa xotin-qizlar hamda yoshlar bandligini ta’minlash, ularning
turmush sharoitlari va daromadlarini oshirishga
alohida e’tibor
berilmoqda. Ayniqsa, mahalliy mahsulot va xizmatlarimiz uchun yangi
bozorlarni
topish,
milliy
mahsulotlarimiz
mavqyeini
bozorda
mustahkamlash, xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini bozor talablariga
moslashtirish muhim masalalardan hisoblanadi.
2022–2026 yillar uchun mo’ljallangan Yangi O’zbekistonning
taraqqiyot strategiyasidagi
28-maqsadga ko’ra
, mamlakatimizda ishlab
chiqarilgan mahsulotlarni sotishning yangi salohiyatli bozorlarini aniqlash
asosiy masalalardan biridir
1
. Yangi strategik bozorlarni yaratish, maqsadli
bozorni tanlash, mahsulot ishlab chiqarishni bozorga yo’naltirish,
mijozlarga
xizmat
ko’rsatishni
rivojlantirish,
mahsulotlar
raqobatbardoshligini oshirishda marketing asoslari fanining o’rni va
ahamiyati juda kattadir. Marketing u yoki bu kompaniya (korxona,
firma)ning bozorda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishini ta’minlaydigan
asosiy faoliyat yo’nalishi, vosita va strategiya hisoblanadi. Marketinga
xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini bozor talablariga yo’naltirilishini
ta’minlashga imkon beradigan tizim sifatida ham qarash mumkin.
Bugungi kunda tovar va moliya bozorlarida monopoliyani
bosqichma-bosqich kamaytirilishi, raqobat muhiti shakllanayotgan bir
sharoitda korxona va tashkilotlarda mavjud bo‘lgan muammolar kompleks
tavsifga ega bo‘lib, ular orasida marketing bilan bog‘liq muammolar ham
mavjud. Korxona va tashkilotlar faoliyatida marketing yechimlari
haridorlar ehtiyojiga mos keladigan tovar assortimentini shakllantirish,
maqbul narxlarni shakllantirish, tovarlarni siljitish, haridorlarga servis
xizmati ko‘rsatish tizimini rivojlantirish, sotishdan oldingi va keyingi
xizmat ko‘rsatishni yo‘lga qo‘yish, fan yutuqlaridan keng foydalaniladigan
1
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “2022-2026 yillarga mo’ljallangan Yangi
O’zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to’g’risida”gi PF-60-sonli Farmoni
4
mahsulotga xizmat ko‘rsatuvchi servis markazlari tarmog‘ini kengaytirish
bilan bog‘liqdir. Bundan tashqari tovarga bo‘lgan talabni o‘z vaqtida
qondirish, omborga joylashtirish, qayta yuklash, tovar zahiralarini
me’yorlashtirish, tovar harakatini boshqarish, istalgan murakkablikdagi
nostandart buyumlarni bajarish va boshqalarni kengaytirish hamda
yaxshilash borasida marketing faoliyatini takomillashtirishni talab
qilmoqda. Bunda esa zamonaviy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan
marketing sohasi bo‘yicha mutaxassislar tayyorlash ham dolzarb
masalalardan hisoblanadi.
Yuqoridagilarni inobatga olib, iqtisodiyotda chuqur tarkibiy
o’zgartirishlar va diversifikatsiya sharoitida marketing asoslari fanini
o‘qitish katta ahamiyatga ega. Iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o‘zgartirishlar,
2022-2026 yillarda Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasini
amalga oshirishda marketing asoslari fanini o‘qitishdan maqsad –
iqtisodiyotni innovatsion rivojlantirish sharoitida korxonalarning biznes
faoliyatida strategiya va taktikasini belgilash bo‘yicha dunyo qarashni
shakllantirish, bozor va iste’mol sohasining uzluksiz o‘zgarib turuvchi
vaziyati bo‘yicha qarorlar qabul qilish ko‘nikma va malakalarini
shakllantirishdan iborat.
Marketing asoslari fanini o‘qitishda quyidagilarga e’tibor qaratish
lozim:
1.
Iste’mol bozori kon’yunkturasini o‘rganish, mahalliylashtirish
dasturi asosida import o‘rnini bosadigan mahsulotlar ishlab chiqarish,
qayta ishlab chiqarish sohasini rivojlantirish;
2.
Yangi tashqi bozorlarni o‘rganish va tarmoq hamda korxonalarning
eksport salohiyatini oshirib borish;
3.
Maqsadli bozor segmentlarini tanlash uchun bozorni segmentlash,
maqsadli segmentlar uchun tovar va xizmatlarni pozisiyalashtirish;
4.
Aholining harid quvvatini o‘rganish, daromad darajasini tadqiq
qilish, iste’molchilarning xatti-harakatlarini o‘rganish asosida narxlarni
shakllantirish;
5.
Sotuvning zamonaviy usullarini amaliyotga joriy qilish, elektron
savdoni yanada rivojlantirish, sotuvning yangi kanallarini loyihalashtirish;
6.
Tovar va xizmatlarni siljitishning yangi shakl va usullarini ishlab
chiqish, reklamaning samarali vositalaridan keng foydalanish, PR
tadbirlarini o‘tkazish;
7.
Haridorlarga servis xizmati ko‘rsatish tizimini rivojlantirish,
sotishdan oldingi va keyingi xizmat ko‘rsatilishini yo‘lga qo‘yish, servis
markazlar faoliyatini tashkil etish va boshqalar.
|
