• Umummilliy resurslar fojeasi
  • Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti




    Download 7,53 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet211/366
    Sana17.05.2024
    Hajmi7,53 Mb.
    #240249
    1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   366
    Bog'liq
    O zbekiston respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim vazirligi t

    umummilliy resurslar fojeasi 
    tashqi ta’sirlarni 
    oʻrganmaganlikdan kelib chiqadi. Bir oilaning qoʻylari umumiy 
    maydonda boqilganda bu oʻz oʻzidan ikkinchi bir oila qoʻy boqishi 
    mumkin boʻlgan er maydoni sifatini yomonlashtiradi. Kishilar 
    yaylovda qancha qoʻy boqish mumkinligini aniqlashayotganda bu kabi 
    tashqi masalalarga befarqlik bilan yondashishadi, natijada qoʻylarning 
    umumiy soni haddan ziyod ortib ketadi.
    Agar muammo ilgariroq koʻrib chiqilganda shahar aholisi buning 
    echimini turli usullar bilan topgan boʻlishar edi. Buni har bir oiladagi 
    qoʻylar sonini cheklash, ularning ma’lum bir soni uchun soliq joriy 
    etish yoki qoʻylarning ma’lum bir sonini boqish huquqini auktsion 
    savdolarida sotish kabi usullar bilan tartibga solish mumkin edi. Ya’ni 
    oʻrta asrlardagi shahar qoʻylar sonini haddan ziyod ortib ketishi 
    muammosini zamonaviy jamiyat atrof muhitni ifloslanishiga qarshi 
    kurashayotgan usullar orqali bartaraf etishi mumkin edi.
    Buning ustiga er bilan bogʻliq holat uchun yana ham soddaroq
    usullar mavjud: shahar er maydonini barcha 
    oilalarga teng boʻlib berishi mumkin edi. Har bir oila oʻz er 
    maydonini toʻsiqlar bilan chegaralashi, keyinchalik uni chorva 
    sonining haddan ziyod koʻp boʻlishidan himoyalashi mumkin edi. 
    Shunday qilib, er umummilliy resurs emas, balki xususiy mulkka 
    aylana boshlaydi. Bu narsa aslida 17-asrda Angliyada oʻrab olish 
    vaqtida yuz berdi ham. 
    Umummilliy resurslar fojeasi 
    umumiy saboqqa ega: qachonki 
    biror kishi umumiy resursdan foydalanganda, u albatta boshqalarning 
    undan foydalanish imkoniyatlarini kamaytiradi. Aynan mana shu 
    salbiy samara tufayli umummilliy resurslardan ehtiyotsizlik bilan 


    387 
    foydalaniladi. Davlat umummilliy resurslar iste’molini kamaytirish 
    maqsadidida ushbu muammoni tartibga solish choralari yoki soliqlar 
    orqali hal etishi mumkin. Boshqa tarafdan olib qaralganda, davlat 
    gohida umummilliy resursni xususiy mulkka aylantirishi ham mumkin.
    Bu hikoya (dars) ming yillar davomida barchaga saboq boʻldi. 
    Qadimgi grek faylasufi Aristotel umummilliy resurslar haqida shunday 
    degan: “Barcha uchun birdek mavjud boʻlgan ne’matlarga odatda 
    kamroq e’tibor beriladi, sababi kishilar oʻzining shaxsiy buyumlariga 
    boshqalar bilan birgalikda egalik qilayotgan buyumlariga qaraganda 
    koʻproq hurmat bajo keltirishadi”. 

    Download 7,53 Mb.
    1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   366




    Download 7,53 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

    Download 7,53 Mb.
    Pdf ko'rish