18
II BOB. MIKROIQTISODIYOTNING ASOSIY
KATEGORIYALARI: TALAB VA TAKLIF
4
2.1.Bozorlar va raqobat
Bozor
– bu muayyan tovar yoki xizmatlarni
xarid qiluvchilar va
sotuvchilar guruhidir. Bir guruh xaridorlar tovarga talab miqdorini
belgilaydi va bir guruh sotuvchilar tovar taklifini belgilab beradi.
Bozor koʻp shaklga egadir.
Ayrim hollarda ular, masalan, koʻplab
qishloq xoʻjaligi mahsulotlari bozorlarida yuqori darajada tashkil etilgan
boʻladi. Bunday bozorlarda sotuvchi va xaridor muayyan vaqt va
muayyan joyda uchrashadilar va
kim-oshdi savdosida narxlar
belgilanadi.
Ammo koʻpincha bozorlar kerakli darajada tashkil etilgan
boʻlmaydi. Masalan, muayyan bir shaharda
muzqaymoq savdosini
koʻrib chiqaylik. Xaridorlar muayyan bir joyda uchrashmaydilar.
Sotuvchilar harxil joyda boʻladilar va har-xil tovarni taklif qiladilar. Bu
yerda kim-oshdi savdosi boʻlmaydi. Har bir sotuvchi oʻzi narxni
belgilaydi va xaridor qanaqa va qayerda muzqaymoq olishni oʻzi hal
qiladi.
Shunga qaramay, bu holda ham sotuvchi va xaridor oʻzaro
bogʻlangan. Muzqaymoq xaridorlari koʻp sotuvchilar ichidan oʻzining
ehtiyojini qoniqtiradiganini tanlaydilar, sotuvchilar esa oʻz oʻrnida
yaxshi savdo uchun xaridorlarni qiziqtirishga harakat qiladilar. Shunday
qilib, qandaydir tashkilotchilik mavjud boʻlmasligiga qaramay,
bozorni
sotuvchi va xaridor shakllantiradi.
Raqobat nima?
Muzqaymoq savdosi, iqtisodiyotdagi koʻpchilik bozorlarga oʻxshab,
yuqori raqobat qobiliyatiga ega. Har bir xaridor bir necha sotuvchilar
ichidan tanlash mumkinligini biladi va har bir sotuvchi uning mahsuloti
boshqa sotuvchilarning mahsulotlari bilan bir xilligini anglaydi.
4
Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.)
kitobining
IV bobi asosida tayyorlangan
.
65-88 bet
19
Natijada, har bir muzqaymoq narxi va soni birgina xaridor yoki sotuvchi
bilan aniqlanmaydi. Aksincha, har bir muzqaymoq narxi va soni barcha
sotuvchilar va xaridorlarning oʻzaro ta’siri bilan aniqlanadi.
Iqtisodchilar
