Nominal foiz stavkasi - bu joriy pul birliklarida ifodalangan
jamgʻarmaga yoki ssudaga boʻlgan daromad normasi.
Real foiz stavkasi - bu oʻzgarmas (ya’ni, inflyatsiya darajasiga
koʻra oʻzgartirilgan) pul birliklarida ifodalangan jamgʻarma yoki
ssudaga boʻlgan daromad normasi.
Faraz qilaylik,
i
nominal,
- real foiz stavkasi boʻlsin.
-
inflyatsiya darajasi sur’ati, ya’ni
334
P P
P
1
0
0
,
bu erda
P
0
- joriy narx darajasi;
P
1
- ma’lum vaqt oʻtgandan keyingi (bir yildan keyingi) narx
darajasi.
Faraz qilaylik, qandaydir joriy qiymat
M
0
berilgan boʻlib, u bir
yildan keyin
M
1
boʻlsin. U holda
M
M
i
1
0
1
.
Pulning sotib olish kuchini aniqlaymiz. Bu erda
M
P
0
0
hozirgi sotib
olish kuchi;
M
P
1
1
- kelajakda sotib olish kuchi.
U holda
M
P
M
i
P
M
P
1
1
0
0
0
0
1
1
1
.
Bundan real foiz stavkasi
r
quyidagiga teng:
M
P
M
P
M
P
i
1
1
0
0
0
0
1
1
1,
ya’ni,
1
1
1
i,
yoki
i
1
.
Inflyatsiya darajasi (sur’ati) kichik boʻlganda real foiz stavkasi
quyidagicha hisoblanishi mumkin:
i
.
Umuman olganda, firmalarning talabi moddiy kapital ne’matga
(uskuna, texnologik liniya) emas, balki vaqtincha boʻsh boʻlgan pul
mablagʻigadir. Ushbu pul mablagʻini moddiy kapitalga sarflab, ulardan
foydalanish natijasida kelajakda oladigan foydaning bir qismini pul
egasiga qaytarish kerak boʻladi. Shuning uchun ham investitsiyaga talab,
bu pul jamgʻarmasiga boʻlgan talab, foiz toʻlovi esa qarzga olingan
pulning narxidir.
335
Misol. Nominal stavka
i
60%;
- real stavka;
- inflyatsiya
darajasi;
90%.
Formulaga koʻra quyidagini yozamiz:
1
1 0 9
1 0 6
,
,
yoki real foiz stavkasi
15 8%.
,
|
