Uzoq muddatli oraliqdagi investitsiya

327 
Faraz qilaylik, 
I
- investitsiyani chekli qiymati, 
R
j
j
-
-xizmat 
koʻrsatish yilida asosiy kapitaldan olinadigan chekli (qoʻshimcha) 
daromad. U holda birinchi yil uchun 


j

1
kapitalning chekli oqlash 
normasini 
 
r
quyidagi formula orqali hisoblash mumkin: 


I
r
R
  
1
1
1
.
( )
Demak, bugungi bir soʻmlik kapitalning qiymati yilning oxiriga 
kelib 
1

r
soʻmga teng boʻladi, agar u bir yil davomida 
r
soʻmlik foyda 
keltirsa. 
Agar chekli kapital qiymati 1000 soʻm va chekli kapitalning bir 
yildan keyin umumiy foydaga qoʻshadigan chekli hissasi 1300 soʻm 
boʻlsa, chekli olash normasi quyidagiga teng.
(1) formuladan foydalanib yozamiz: 
r
R
I
I






1
1300 1000
1000
100% 30%.
Bugungi bir soʻmlik kapital qiymati yil oxirida 


1 1 0 3
13
 

,
,
soʻmga 
teng boʻladi. 
Agar ssuda foizi stavkasi 
i

10%
boʻlsa, sof oqlash normasi 

 


r
r i
  


30 10
20%
boʻladi. 
Agarda 
I

1000
soʻm va 
r

30%
berilgan boʻlsa, 
R
1
ni topish mumkin 
boʻladi. 


1000 1 0 3
1300
 

,
.
Ikkinchi yil uchun esa


R
r
R
1
2
1
2
  
,
( )
yoki 

 

I
r
r
R
    
1
1
2
,


I
r
R
 

1
3
2
2
( )
Bir yillik investitsiyaning qiymati yilning oxiriga kelib quyidagini 
tashkil qiladi, (1) dan foydalanib quyidagini yozamiz: 


I
R
r


1
1
4
.
( )

328 
Ikkinchi yil uchun esa 


I
R
r


2
2
1
5
.
( )
Ixtiyoriy 
t
yil uchun kapitalning qiymati quyidagicha aniqlanadi: 

 



I
R
r
R
r
R
r
t
t




 

1
2
2
1
1
1
...
.
Jamgʻarma va vaqt boʻyicha chekli tanlash normasi. Insonlar 
joriy va kelajakdagi iste’molni bir-biri bilan solishtirib, jamarish 
toʻgʻrisida qaror qabul qiladilar. Odatda shaxs kelajakda koʻproq 
iste’mol qilish uchun bugungi kundagi bir soʻmlik iste’molidan voz 
kechadi. Masalan, shaxsning bir yillik daromadi 100 ming soʻm boʻlsin. 
Agar u ushbu daromadini joriy yilda toʻliq iste’mol qilsa, uning 
jamgʻarmasi nolga teng boʻladi. Shaxs ushbu daromadidan 10 ming 
soʻmini jamgʻaradi (10 ming soʻmlik joriy iste’moldan voz kechadi), 
agar u kelajakda 10 ming soʻmdan koʻproq iste’mol qilish imkoniyatiga 
ega boʻlsa, masalan 15 ming soʻmlik. U holda uning vaqt boʻyicha 
chekli tanlash normasi 
MRTP
quyidagicha aniqlanadi: 
MRTP
C
C





1
0
15
10
15
, .
MRTP
- vaqt boʻyicha chekli tanlash normasi, bu shaxsning umumiy 
tushum darajasi oʻzgarmagan sharoitda bir birlik joriy iste’moldan voz 
kechish hisobiga boʻladigan kelajakdagi qoʻshimcha iste’mol qiymati 
boʻlib, u shu voz kechilgan birlik iste’molni qoplash uchun etarlidir. 
Vaqt boʻyicha tanlash investitsiya qoʻyishga jamgʻarma orqali ta’sir 
qiladi. Lekin, joriy iste’mol hisobidan jamgʻarmani xohlagancha 
oshirish mumkin emas. Nega deganda, umumiy daromad cheklangan. 
Jamgʻarma umumiy daromaddan iste’molni ayrilganiga teng. 
S
I
C
 
,
bu erda 
S
- jamgʻarma; 
I
- umumiy daromad; 
C
- iste’mol. 

329 
Ma’lumki foiz stavkasi 
 
i
qancha yuqori boʻlsa, jamgʻarishga 
moyillik shuncha yuqori boʻladi va aksincha. 

Download 7,53 Mb.