Iqtisodiy renta (absolyut renta) - bu cheklangan resurs uchun
toʻlanadigan toʻlov.
Er rentasi - cheklangan er resurslaridan (boshqa tabiiy
resurslardan) foydalanganlik uchun toʻlov.
Iqtisodiy renta er rentasiga koʻra kengroq ma’noga ega, buni
yuqorida koʻrgan edik.
Absolyut renta - bu barcha er egalari tomonidan erning sifatiga
bogʻliq boʻlmagan holda oladigan rentadir (absolyut renta K.Marks
tomonidan kiritilgan).
Er rentasini tahlil qilish uchun quyidagi shartlar bajarilgan deb faraz
qilinadi:
*
ishlab chiqarilgan barcha mahsulot bozor uchun ishlab
chiqariladi;
*
barcha erlar mukammallashgan bozor sharoitida ijaraga
beriladi;
340
*
barcha erlardan asosiy oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab
chiqarish uchun foydalaniladi;
*
barcha erlarning unumdorligi bir xil.
Er taklifi absolyut elastik boʻlmagani uchun, er taklif chizigʻi
vertikal koʻrinishda boʻladi (3-rasm).
3-rasm. Er bozorida muvozanat holat
Erga boʻlgan talab chizigʻi
D
(er unumdorligining pasayish
qonuniga koʻra) manfiy yotiqlikka ega.
Er taklifi chizigʻi
S
ni talab chizigʻi
D
1
bilan kesishgan nuqtasi
E
1
er bozoridagi muvozanat holatini bildiradi.
P
1
muvozanat renta boʻlib, u
har oyda ijarachi tomonidan er egasiga toʻlanadi.
P E Q
E
1
1
0
toʻrtburchak
yuzi barcha erdan foydalanish uchun toʻlanadigan umumiy renta. Agar
asosiy mahsulot bugʻdoy boʻladigan boʻlsa, bugʻdoyga boʻlgan
talabning ortishi, erga boʻlgan talabning ortishiga olib keladi
D
3
,
natijada bir gektar erga toʻlanadigan renta
P
1
dan
P
3
ga koʻtariladi. Ushbu
holat umumiy (absolyut) renta
0
3
3
P E Q
E
toʻrtburchak yuziga teng boʻladi.
Agar bugʻdoyga boʻlgan talab kamaysa, har oyda toʻlanadigan renta ham
kamayadi va umumiy renta qiymati
0
2
P EQ
E
toʻrtburchak yuzigacha
kamayadi.
Koʻrinib turibdiki, taklif absolyut elastik boʻlmaganda er rentasi
asosan unga boʻlgan talabga bogʻliq.
P
сўм, га
P
3
P
1
P
2
S
E
3
D
3
E
1
E
D
1
D
2
0
Qгектар
Q
E
|
