Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Download 7,53 Mb. Pdf ko'rish
bet	165/342
Sana	13.12.2023
Hajmi	7,53 Mb.
	#118127

1 ... 161 162 163 164 165 166 167 168 ... 342

Bog'liq
MIKROIQTISODIYOT. MAKROIQTISODIYOT (2) (7)

Sof investitsiya = Yalpi investitsiya - Qoplash.
Bir yillik investitsiya qaytimlari

Yalpi investitsiyalash - kapital zaxirasining umumiy oʻsishidir.
Qoplash - asosiy kapitalning ishdan chiqqan qismini almashtirish.
Sof investitsiya - yalpi investitsiyadan qoplash uchun sarflanadigan
mablagʻni ajratgandan keyingi qolgan qismi.
Sof investitsiya = Yalpi investitsiya - Qoplash.
Agar yalpi investitsiya qoplashdan yuqori boʻlsa, sof investitsiya
musbat boʻladi (bu holda kapital koʻpayadi va ishlab chiqarish
kengayadi). Agar yalpi investitsiya qoplashdan kichik boʻlsa, sof
investitsiya manfiy boʻladi (mavjud kapital kamayib boradi). Va
nihoyat, yalpi kapital qoplashga teng boʻlsa, kapital hajmi oʻzgarmaydi
(bu holda kapital oddiy takror ishlab chiqarilmaydi).
Qisqa muddatli loyihalarni (qisqa muddatli investitsiyalarni) tahlil
qilganda kapitalning ichki oʻzini oqlash koeffitsiyenti
r
dan va ssuda
foizi
i
dan foydalaniladi. Qisqa muddatli oraliqdagi investitsiyalarning
(bir yillik oraliqdagi) chekli sof oqlashi ularning chekli ichki oqlash
koeffitsiyentidan ssuda stavkasi foizini ayirish orqali aniqlanadi:

r r i
 
,
bu erda

r
- chekli sof qoplash;
r
- chekli ichki qoplash;
i
- ssuda stavkasi foizi.
Agar
r i

boʻlsa, investitsiyadan olinadigan foyda maksimal boʻladi.
Faraz qilaylik, firma mandarin sotish bilan shugʻullanadi, deylik.
Firma sotish quvvati turli boʻlgan doʻkonlarni qurmoqchi. Doʻkonlarni
qurish uchun sarflanadigan kapital mablagʻlar, sotish uchun
sarflanadigan xarajatlar quyidagi jadvalda keltirilgan (1-jadval). Ssuda
foizi stavkasi 10 foiz boʻlsin.

324
1-jadval
Bir yillik investitsiya qaytimlari
Doʻkon-
larning
sotish
quvvati
(bir
kunlik),
kg
Umumiy
investitsi-
ya (kapital
mablagʻ
sarfi),
soʻm
Chekli
inves-
titsiya,
soʻm
Kapitalga
toʻlanadi-
gan
chekli
foiz, soʻm
Chekli
sotish
xarajatlari,
soʻm
Chekli
umumiy
xarajat-
lar, soʻm
(MC)
Investi-
tsiyadan
olinadigan
daromad,
soʻm
(MR)
Chekli
foyda,
soʻm
1000
100000
100000
10000
5000
115000
120000
5000
2000
200000
100000
10000
7500
117500
120000
2500
3000
300000
100000
10000
10000
120000
120000
0
4000
400000
100000
10000
12500
122500
120000
-2500
5000
500000
100000
10000
15000
125000
120000
-5000
Bir kunda 1000 kg mandarin sotadigan doʻkon qurish uchun 100000
soʻm sarflanadi, 2000 kg uchun esa 200000 soʻm sarflanadi va hokazo.
Sotish masshtabi 1000 kgga oshganda umumiy sarflanadigan capital
hajmi 100000 soʻmga oʻzgaradi. Foiz stavkasi 10 foiz boʻlgani uchun
chekli investitsiya 100000 soʻmga, toʻlanadigan mablagʻ 10000 soʻmga
teng. Har bir 100000 soʻmlik chekli investitsiyadan olinadigan chekli
daromad bir xil boʻlib, u 120000 soʻmga teng. Sotish quvvati 1000 kg
boʻlganda, chekli umumiy xarajat (chekli investitsiya plyus kapitalga
toʻlanadigan chekli foiz plyus chekli sotish xarajati) 115000 soʻm
boʻladi va chekli foyda 120000-115000 = 5000 soʻmni tashkil etadi.
Sotish quvvati 2000 kg boʻlgan doʻkon uchun ushbu koʻrsatkichlar mos
ravishda 117500 va 2500 soʻmga teng boʻladi. Agar chekli xarajat
MC
chekli daromad
MR
ga teng boʻlsa


MC MR

, kapitaldan olinadigan
foyda maksimal boʻladi. Doʻkonlarning bir kunlik sotish quvvati 3000
kg boʻlganda foyda maksimal boʻladi, ya’ni 5000+2500=7500 soʻm.
Ushbu holat quyidagi 1-rasmda ifodalangan.
Ishlab chiqarish masshtabi oshishi bilan birga chekli xarajat ham
oshib boradi, shuning uchun ham
MC
chizigʻi musbat yotiqlikka ega.
Chekli daromad 120000 ga teng boʻlganligi uchun
MR
chizigʻi 120000

325
nuqtadan oʻtib abtsissa oʻqiga parallel boʻladi.
MC
chizigʻi bilan
MR
chizigʻining kesishgan nuqtasi maksimal foydani ta’minlaydigan optimal
sotish quvvati 3000 kg ga teng ekanligini aniqlaydi.

Download 7,53 Mb.

1 ... 161 162 163 164 165 166 167 168 ... 342

Download 7,53 Mb.

Pdf ko'rish