116
ta’sir koʻrsatishini muhokama qilamiz. Aniqlikka erishish uchun,
tasavvur qiling, iste’molchi kirimi oʻsib bormoqda.
Yirikroq daromad
evaziga, iste’molchi ikkala tovar (Pepsi va pitsa)dan koʻproq xarid qila
oladi. Kirimdagi oʻsish 7-chizmada koʻrsatilgandek, tashqi tomondan
byudjet sigʻimini siljitadi.
Ikki tovarning nisbiy narxi hali oʻzgarmaganligi sababli, yangi
byudjet sigʻimi birinchisidek xaliyam oʻzgarmagan. Bu yerda kirimning
ortishi byudjet sigʻimining parallel koʻchishiga olib keladi.
Kengaygan byudjet sigʻimi iste’molchiga koʻproq
Pepsi va pitsa
xaridiga imkon beradi, ya’ni bu yirikroq befarqlik egri chizigʻi degani.
Byudjet holati va iste’molchining befarqlik egri chizigʻi orasidan eng
ma’qul deb topgani uning optimal tanlovini “ilk optimal”dan “yangi
optimal”ga siljitadi.
Eslab qoling, 7-chizmada iste’molchi oʻzi uchun koʻproq Pepsi va
pitsa tanlaydi. Kirimning koʻpayishiga iste’molning
ortishi mantiqiy
javob boʻla olmasada, bu vaziyatda eng mos holat koʻproq pitsa va Pepsi
deb baholanadi.
Iste’molchi daromadining
ortishi
Iste’molchilarning
daromadi
ortganda
byudjet
chegarasi
oldinga siljiydi. Agar ikkala
tovar ham normal boʻlsa
iste’molchi bunga javoban
ularning
har birini sotib olish
hajmini
oshiradi.
Ushbu
cxizmada xaridor koʻproq pitsa
va pepsi sotib oladi.
117
Toʻrtinchi boʻlimga murojaat qilsangiz, iqtisodchilarning daromad
oshganda iste’molning ham ortishi holatiga
normal tovar deb baho
berishlarini koʻrishingiz mumkin. 7-chizmadagi befarqlik egri chizigʻi
sifatidagi Pepsi va pitsa taxminan normal tovarlardir.
8-chizmada iste’molchining mablagʻi oshganda koʻproq pitsa
hamda kamroq Pepsi xarid qilishini koʻrishimiz mumkin. Agar
iste’molchi byudjeti ortganda bir tovarni boshqalariga nisbatan koʻproq
xarid qilsa, bu mahsulot turi iqtisodchilar tomonidan
past darajadagi
tovar deb qaraladi. 8-chizma pitsaning normal tovar va Pepsining past
darajadagi Tovar ekanligi ehtimoli ostida chizilgan.
Dunyodagi koʻpgina tovarlar normal tovarlar boʻlishiga qaramay,
ba’zi bir past darajadagi tovarlar ham mavjud. Masalan velosipedlar.
Kirim oshsa, kishida avtobus yoki taksida yurish, yoinki,
shaxsiy
avtomobil xarid qilish xohishi paydo boʻladi. Avtobusda yurish ham past
darajadagi “tovar” hisoblanadi.
