119
Byudjetdagi oʻzgarishlarga qaramay ikkala Tovar iste’moli
oʻzgarishi iste’molchi xohishiga bogʻliq.
Cxizmada berilgan befarqlik
egri chizigʻiga asosan iste’molchi koʻproq Pepsi va kamroq pitsa xarid
qilishi ham mumkin.
Daromad va oʻrin bosish ta’sirlari
Iste’moldagi tovarlarning narxidagi oʻzgarishining ta’siri
ikkiga
boʻlinadi: daromad ta’siri va oʻrin bosish ta’siri. Bu ikki ta’sir nima
ekanligini koʻrish uchun, bizning iste’molchimiz Pepsi narxi
pasayganini bilganda, qanday munosabat bildirishini koʻrib chiqamiz. U
quyidagi ikki yoʻl orqali xulosa chiqarishi mumkin:
Ajoyib yangilik!
Hozir Pepsi arzonroq, mening daromadim sotib
olish kuchida. Men foydadaman avvalgidan koʻra boyroqman.
Chunki
men boyroqman, men pitsani ham pepsini ham sotib ola
olaman.
Hozir pepsining narxi tushdi, men har bir pitsa uchun koʻproq litrni
topshirishimiz kerak. Chunki pitsa
hozir birgalikda ancha qimmat,
kamroq pitsa va koʻproq pepsi sotib olishim kerak.
Qaysi gap koʻproq oʻziga tortadigan deb topdingiz?
Haqiqatda, ikki jumlada ham tuygʻu bor. Pepsi narxining tushishi
xaridorni yaxshiroq jalb qiladi. Agar pitsa va pepsi ikkalasi moʻtadil
tovarlar boʻlsa, xaridor oʻzining xarid
kuchini ikkalasiga yoyishni
xohlaydi. Bu daromad ta’sirini xaridorni ikkalasini koʻproq pitsa va
pepsini olishga undashga oʻrgatib qoʻyadi.
Shunga qaramasdan bir xil
vaqtda, pepsining iste’moli ozgina qimmat boʻladi pitsaning
iste’molidan koʻra. Bu oʻzgarishlar ta’siri kamroq pitsa va kamroq pepsi
olishga odatlantirib qoʻyadi.
Hozir bir xil vaqtda ishlaydigan ikki ta’sirlarning natijasini oʻylab
koʻrish koʻraylik. Xaridor albatta koʻproq
pepsi sotib oladi chunki
daromad oʻrniga oʻzgartirishi pepsining xaridlarini oʻsishi uchun ta’sir
qiladi. Lekin xaridor koʻproq pizza sotib oladimi, bu mujmal, chunki bu
120
ikki holat ta’sirlari qarama-qarshi yoʻnalishda ishlaydi. Bu xulosa
birinchi chizmada umumlashtirilgan.
Biz bu ikki holat ta’sirlarini turli boʻlmagan
chiziqlarda ekanligini
oʻrganishimiz mumkin.
Daromad samarasi isteʼmolning yuqori
befarqlik egri chizigʻi harakati natijasidagi oʻzgarishi boʻladi.
Almashtirish samarasi isteʼmolning chekli almashtirish darajasi bilan
befarqlik egri chizigʻining bir nuqtada boʻlishi natijasida oʻzgarishi
boʻladi.
