23
3-bob. IQTISODIY SISTEMOLOGIYA FANINING TIZIMLI MASALALARI
3.1. Iqtisodiy jarayonlarda ko„zga ko„rinadigan va
ko„rinmaydigan bog„lanishlar
Iqtisodiy tizim jamiyat miqyosida amal qiladigan quyi tizim bo‗lib,
ishlab
chiqarishni, moddiy boyliklarni taqsimlash va iste‘mol qilishni ta‘minlaydi. Iqtisodiy
tizimda kishilar ma‘lum ijtimoiy yoki iqtisodiy munosabatlarda buladi. Bu
munosabatlar ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasi bilan belgilanadi.
Iqtisodiy tizim ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish
munosabatlari birligi
sifatida ta‘riflanganligida ishlab chiqarish vositalariga
mulkchilik formasi etakchi
urinda turadi.
Iqtisodiy tizim o‗rganilayotganda siyosiy-ijtimoiy omillarga tashqi omil, ya‘ni
bu tizimga tashqaridan ta‘sir еtuvchi omil deb qaraladi.
Shunda iqtisodiyot ishlab
chiqarish resurslarini jamiyat a‘zolari iste‘mol qila
oladigan moddiy boylikka
aylantiruvchi tizim bo‗lib hisoblanadi. Ijtimoiy еhtiyojning
qondirilish darajasidagi
farq iqtisodiy tizimni harakatga keltiruvchi kuch hisoblanadi.
Mehnat va boshqa
resurslar sarfini nisbatan kamaytirish iqtisodiy tizimning asosiy tamoyili bo‗lib,
ijtimoiy ishlab chiqarishning yanada
kengroq rivojlantirishga,
ijtimoiy mehnat
unumdorligini oshirishga yordam beradi. Iqtisodiy tizim juda ko‗p qism (quyi
tizim)lar va еlementlardan tashkil topgan bo‗lib, texnik, biologik hamda boshqa katta
tizimlarga nisbatan uziga xos belgilarga еga.
