69
kuch ishlatilmaslik yoki
kuch bilan taxdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch
yo’l bilan hal etish, boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro
huquqning umum e`tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi».
Mustaqil O’zbekiston, uning Prezidenti, Respublika hukumati er yuzining barcha
mintaqalarida, ayniqsa, Markaziy Osiyoda,
jumladan, mamlakatimiz bilan chegaradosh
hududlarda tinchlik va barqarorlikni saqlash uchun xormay-tolmay tinchliksevarlik siyosatini
olib bormoqda. O’tgan XX asrning eng dolzarb muammolaridan biri bo’lgan Afgoniston
muammosini xalqaro Hamjamiyat 1999 yil 19-20 iyulda chuqur va har tomonlama muhokama
etishida respublika poytaxti – Toshkent jahon markaziga aylanganligi buning yorqin timsolidir.
O’sha kunlar Toshkent «6+2» guruxga kirgan davlatlar uchrashuvi bo’lib o’tdi. Ma`lumki,
«6+2» gurux tarkibiga bevosita Afgoniston bilan chegaradosh davlatlar – Eron, Xitoy, Pokiston,
Tojikiston, Turkmaniston, O’zbekiston hamda AQSh va Rossiya kiradi.
Bunday guruxni tuzish
tashabbuskori Respublikamiz Prezidenti Islom Karimov bo’lib, yurtboshimiz bu fikrni 1997
yilda o’rtaga tashlagan edi. Guruxning birinchi uchrashuvi 1997 yil 16 oktyabrda N’yu-Yorkda
bo’lib o’tgandi.
Afgonistonda yigirma yildan buyon davom etayotgan fuqarolar urushi faqat Afg’oniston
yoki unga chegaradosh bo’lgan davlatlarnigina emas, balki butun jahon mamlakatlarining
muammosiga aylandi. Shuni hisobga oladigan bo’lsak, Toshkentda o’tkazilgan bu
uchrashuvning mohiyati nihoyatda yuqori bo’ldi, deb bemalol aytish mumkin. Chunki bir-biriga
qarama-qarshi turgan Birlashgan front va «Tolibon» harakati vakillari Toshkentda ilk bor o’zaro
ochiq muloqotga kirishdilar.
Uchrashuvning eng muhim tomoni shunda bo’ldiki, bu erda «Afg’onistondagi qarama-
qarshilikni tinch yo’l bilan hal etishning asosiy tamoyillari to’g’risida» Toshkent Deklaratsiyasi
qabul qilindi. Bu deklaratsiya Xavfsizlik Kengashi va Birlashgan Millatlar Bosh
Assambleyasining hujjati sifatida BMT tomonidan tarqaldi.
«6+2»» guruxi Afgoniston mojarolarni tinch yo’l bilan hal etish borasida muntazam ish
olib borayotgan xalqaro miqyosidagi yagona mexnizm sifatida Afg’onistondagi
mojaro-
ixtiloflarni hal etish borasida «Toshkent Deklaratsiyasi» ni tayyorlashda juda katta tayyorgarlik
ishlari olib bordi. «6+2» guruxini Toshkent uchrashuvi xalqaro maydonda katta taassurot qoladi.
Jumladan, Yaponiyaning sobiq tashqi ishlar vaziri M.Komura uchrashuv yakunlariga to’xtalar
ekan, shunday degan edi: «Toshkent uchrashuvi Afgonistonda tinchlik o’rnatish yo’li bilan keyin
muhim qadam bo’ladi, deb uylaymiz».
Markaziy Osiyo mamlakatlariga taaluqli bo’lgan muhim masalalar ustida ish olib borish
maqsadida 2002 yil fevralda I.Karimov tashabbusi bilan Markaziy Osiyo Hamkorligi (MOX)
tashkiloti tuzildi. Ushbu tashkilot o’z oldiga qo’ygan maqsad-vazifalarni hal etish yo’lida faollik
ko’rsatmoqda.
O’zbekiston siyosiy-iqtisodiy sohalarda ham jahon mamlakatlari bilan aloqani
rivojlantirishni ko’zlab ish tutmoqda. Xalqaro munosabatlarda mamlakatlar o’rtasida savdo-
iqtisodiy aloqalarni o’rnatish va taraqqiy qildirish muhim ahamiyat kasb etadi. Tashqi iqtisodiy
aloqalar xorijiy mamlakatlar bilan o’zaro olib boriladigan iqtisodiy aloqalarning eng qulay
bo’lib hisoblanadi. Chunki tashqi iqtisodiy aloqalar har qanday davlatning xox u yirik, xox
kichik davlat bo’lsin turli xil talab-ehtiyojlarini qondirish, mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot
samarasini
oshirish, aholi hayot darajasini ko’tarish, buning uchun zarur yangi imkoniyatlar
topishda eng muhim vositalardan biri bo’lib hisoblanadi.
Mamlakatlar bilan iqtisodiy munosabatlarni samarali amalga oshirish xo’jalik
tarmoqlarining
rivoj
topishiga,
sanoat
va
qishloq
xo’jaligi
ishlab
chiqarishining
takomillashishiga, ayrim tarmoqlar va korxonalarni zamonaviy texnika, yangi texnologiya bilan
jihozlashga, tabiiy-geografik sharoitlardan, maqsadga muvofik tarzda foydalanishga imkon
beradi. Yaxshi yo’lga qo’yilgan va samara bilan amalga oshirilayotgan savdo-iqtisodiy aloqalar
mamlakat oldida turgan ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni tez va to’g’ri hal qilish,
mahsulot sifatini
yaxshilash, ishlab chiqarishdagi sarf-xarajatlarni kamaytirish, aholining ham sanoat, ham oziq-
ovqat mahsulotlariga bo’lgan extiyojini qondirishga imkon beradi. Turli mamlakatlarning ilmiy-
70
texnika yutuqlaridan keng va oqilona foydalanish, jahonning ilg’or tajribalarini ishlab
chiqarishga joriy etish va keng yoyish uchun sharoit yaratib beradi.
Tashqi savdo-iqtisodiy aloqalar jahon mehnat taqsimotining zururiy shart-sharoiti bo’lib
hisoblanadi va bunday aloqalar olib boruvchi mamlakatlarda moddiy mahsulotlar ishlab
chiqarish jarayonini yaxshilash imkonini vujudga keltiradi. Qisqa qilib aytganda, oqilona yo’lga
qo’yilgan tashqi iqtisodiy aloqalar milliy iqtisod samaradorligini ko’taradi.
SSSR tugatilishi tufayli sobiq respublikalarda vujudga kelgan vaziyatni hisobga olgan
holda, davlatlar o’rtasida hamkorlik qilishga muhim hayotiy
zaruriyat sifatida qaraldi, chunki
busiz Mustaqil Davlatlar bergan bo’xtonlardan qutila olmaydi, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot
sohasida uchrayotgan muammolarni hal qilish imkoniga ham ega bo’la olmaydi.
O’zbekiston Respublikasining tashqi savdo-iqtisodiy aloqalarda mamlakatlar bilan ham
savdo-sotiq doirasini kengaytirish hozirgi davrdagi bo’lmagan sharoitlarda vujudga kelayotgan
muammolarni oqilona va samarali hal etish imkonini yaratmoqda.
