O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Download 1,26 Mb. Pdf ko'rish
bet	69/72
Sana	15.12.2023
Hajmi	1,26 Mb.
	#119750

1 ... 64 65 66 67 68 69 70 71 72

Bog'liq
jahon iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlar

67
Rossiya, ham O’zbekistonning tovar aylanma hajmi bo’yicha er kurrasi mintaqalari orasida
Evropa etkachi o’rinni egallaydi. Hozirgi paytda respublikamiz tovar aylanmasining uchdan
ikki qism uning zimmasiga to’g’ri keladi.
Aholini asosiy oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlashning xususiy ishlab chiqarishini
avj oldirish va importdan oqilona foydalanish hisobiga olib borilishi natijasida ko’plab valyuta
zaxirasi tejab qolindi va don, gusht mahsulotlari, kartoshka olib kelish ancha qisqardi.
Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish va bozor munosabatlariga o’tish davrida tashqi
iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishning muhim va samarali yo’llaridan biri xorijiy davlatlar bilan
qo’shma korxonalar tashkil etishdir. Ishlab chiqarishning bu turi er yuzining qator
mamlakatlarida yaxshi yo’lga quyilgan. Bu yo’l O’zbekistonda ham ommalashib bormoqda.
Alohida qayd etish mumkinki, yuqori iqtisodiy o’sish sur`atiga aynan ana shunday qo’shma
korxonalarda erishilyapti. Ularning eksport hajmi resipublika umumiy eksport hajmining deyarli
undan bir qismiga to’g’ri kelmoqda.
O’zbekiston qo’shma korxonalar tashkil etishda dunyoning o’nlab etakchi firmalari,
jumladan, AQSh, Buyuk Britaniya, Italiya, Koreya Respublikasi, Xitoy, Turkiya, Birlashgan
Arab Amirliklari, Isroil, Pokiston va boshqa mamlakatlar ishtirok etishmoqda. «Zarafshon-
Nyumont,
«O’zbekeystraktor», «O’zBAT», «Koka-kola», «Spekta», «O’ztexsanoat»,
«O’zsamsung-elektroniks», «Qabul-O’zbek» kabi qo’shma korxonalar respubliqada yaxshi
tanish. Qo’shma korxonalar tashkil etish borasida asosiy o’rinni Rossiya egallaydi.
O’zbekistonda Rossiya Federatsiyasining 500 dan ortiq firma va kompaniyalari ro’yxatdan
o’tkazilgan. Rossiyada ham O’zbekistonning qator qo’shma korxonalari faoliyat ko’rsatmoqda.
Italiyaning «Alma-Roza» firmasi bilan hamkorlikda tashkil etilgan «Sovplastital»
qo’shma korxonasi haqida bir necha og’iz so’z aytish o’rinlidir. «Sovplastital» hozir qariyb 7000
nomda mahsulot chiqarilmoqda. Ular orasida gullar kompozitsiyasi, shisha va chinnidan
yasalgan bejirim buyumlar, plastikadan tayyorlangan rangli mebellar, maishiy asbob-anjomlar,
zaharllangan shaxmatlar, turli rangdagi vannalar, barchaning didiga to’g’ri keladigan
taqinchoqlar va boshqalar bor. Respublikadagi eng yaxshi sport komplekslari mazkur korxona
asbob-uskunalari bilan jihozlangan.
Korxona ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hajmi tobora ortib bormoqda. 2001 yili
«Sovplastital» 3 milliard sumga yaqin mahsulot chiqargan bo’lsa, 2002 yili bu raqam 4,5 millard
so’mga yaqinlashdi. «Sovplastital» dunyoning turli mamlakatlaridan ko’plab buyumlar
olmoqda. Uning mahsulotlaridan Buyuk Britaniya, Germaniya, Pol’sha, Vengriya, Gollandiya,
Ispaniya, Italiya, AQSh va boshqa qator davlatlar baxramand bo’layapti. Korxona 11 marta
xalqaro sovrinlarga sazovor bo’lgan. Birgina 1998 yili korxona uchta xalqaro mukofotga loyiq
topiladi. Shular qatorida Amerikaning «Sifat uchun» oltin mukofoti ham bor.
Sobiq Ittifoq texnologiyasi ojizlik qilib O’zbekistonning oltin markazi bo’lgan Muruntov
konida to’planib qolgan chiqindilar uyumidan mavjud bo’lgan oltinni ajratib ololmagan edi.
1995 yili bu erda AQSh bilan hamkorlikda qad ko’targan «Zarafshon-Nyumont» qo’shma
korxonasi ana shunday chiqindilardan tonnalab oltin chiqarmoqda.
AQSh bilan birgalikda 1992 yili Zarafshon shaxrida tashkil topgan yana bir qo’shma
korxona «Zarispark» oltindan zargarlik mahsulotlari ishlab chiqarish bilan katta foyda
keltirmoqda. Jumladan, 2001 yili ushbu korxona 6,5 million AQSh dollari miqdorida foyda
ko’rdi.
Jahonda ko’zga ko’ringan tamaki kompaniyasi 1994 yili Toshkentda ham o’zining
qo’shma korxonasini ochdi. Ushbu «O’zBAT» korxonasida mehnat qilayotgan ishchilar soni
1800 dan ortib ketdi. 1994-1995 yillarda kompaniya respublika byudjetiga soliq va boshqa
yigimlar tarzida 4 million so’m o’tkazgan bo’lsa, 2002 yilga kelib bu raqam 35 milliard so’mni
tashkil etdi. 1997 yili Samarqand shaxrida ulkan korxonaga qarashli sigaret fabrikasi qurildi.
Ushbu korxona sigaretaga bo’lgan talab-ehtiyojni to’la qondirishi mumkin.
2000 yil davomida O’zbekistonda qator yangi qo’shma korxonalar yuzaga keldi.
Toshentdagi «Xobas-TAPO», Andijondagi charm buyumlar ishlab chiqariladigan «Oltin teri»
va boshqa qo’shma korxonalar shular jumlasidandir. 2000 yilning bahorida Germaniya va
Avstriya hamkorligida Toshkentda qurilib ishga tushirilgan «Xobas-TAPO» qo’shma

68
korxonalarsi nometall, turli diametrdagi quvurlar ishlab chiqara boshladi. Bu quvurlardan
foydalanish muddati metall quvurlarga nisbatan 3-4 barobar yuqori. Bunday zavod jahonda
yigirma to’rtinchi va MDX da yagonadir. Korxona mahsulotiga bo’lgan ehtiyoj O’zbekistonda
ham, undan tashqarida ham ortib bormoqda. Nemis hamkorlarimiza bunday zavodni qaerda
qurish tanlovi va imkoniyatlari bor edi. Ammo ular O’zbekistonni ma’qul qurishdi. Chunki bizda
istiqbolli imkoniyatlar etarlidir.
Ushbu ko’shma korxona ishiga tushirganligiga bor-yo’g’i ikki yil to’lgan bo’lsa-da, shu
qisqa vaqt ichida uning dovrug’i keng yoyildi va uning mahsulotlariga bo’lgan talab-ehtiyoj
ortdi. Buning asosiy sababi korxonada tayyorlangan nometall quvurlardan sifat to’la saqlanib
qoladigan ichimlik suvi etkazib berishdan tashqari, neft va neft mahsulotlarini ham istalgan
joylarga yuborishda foydalanish mumkin. Bu quvurlar zanglamaydi, chirimaydi va mahsulot
sifatini buzmaydi.
O’zbekistonda yuqorida aytib utligan qo’shma korxonalardan tashqari , to’qimachilik,
oziq-ovqat sanoati va qishloq xo`jaligi tarmoqlarida ham samara bilan faoliyat ko’rsatayotgan
korxonalar mavjud.
2002 yili Respublika poytaxtida yana bir qo’shma korxona «Shayxontoxur Tekstil»
O’zbekiston – Turkiya qo’shma korxonasi ish boshladi. Korxona yiliga 2,5 million trikotaj
buyumlari ishlab chiqarishga mo’ljallangan. Uning qiymati 8 million AQSh dollariga teng
bo’ladi. Korxonada 700 ish joyi barpo bo’ldi. «Shaxontoxur Teskstil»da ishlab chiqariladigan
mahsulotlar Evropa mamlakatlari va AQShga ham eksport qilinadi.

Download 1,26 Mb.

1 ... 64 65 66 67 68 69 70 71 72

Download 1,26 Mb.

Pdf ko'rish