|
O'zbekiston respublikasi oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 6/24 | | Sana | 19.02.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #159055 |
Bog'liq OMKT (Amaliy mashg\'ulot) 2-lab, 4-лекция, O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazi-www.fayllar.orga) Katalitik kreking. Kichik molekula massali maxsulotlar olish uchun neft xom-ashyosini termokatalitik kayta ishlash jarayoniga katalitik kreking deyiladi. Katalitik kreking natijasida yuqori oktanli benzinlar, engil gazoyl, C3-C4 uglevodorod gazlari olinadi (tuyingan va tuyinmagan maxsulotlar aralashmasi). Katalitik kreking nisbatan past temperaturada katalizator ishtirokida olib boriladi.
Katalitik kreking jarayonida uglevodorodlarni parchalanishi alyumosilikat katalizatorlari ishtrokida sodir bo`ladi. Bu katalizatorlar ishtrokida parchalanish reaksiyasi ionli mexanizm asosida sodir bo`ladi. Termik kreking esa erkin radikal mexanizm asosida sodir bo`ladi.
Katalitik kreking jarayonining maksadi oktan soni 90-92% bo`lgan yuqorisifatli benzin olish. Katalitik krekingda, asosan butan-butilen fraksiyasidan iborat gazlar xosil bo`ladi. Katalitik kreikng natijasida olingan gazoyildan saja va naftalin, ogir gazoyildan esa yuqori sifatli «ignasimon» koks olinadi.
Alyumosilikat katalizatorlari tabiiy va sintetik bo`ladi: tabiiyga loylar misol bo`ladi, sintetik katalizatorlar sintez yuli bilan olinadi.
Alyumosilikat katalizatorlari govaksimon moddalar bo`lib sirt yuzasi 100-600 m3g iborat
Dastlab, tabiiy faol loy-montmorillonitdan (N2Al2Si4O12.2H2O) foydalanilgan. Sintetik alyumosilikat katalizatorlar amorf strukturaga ega. Ularni sintez qilish uchun suyuq shisha Na2O. 3SiO2 va Al2(SO4)3 bir-biriga ta`sir ettiriladi. Buning natijasida alyumosilikat natriy gidrozoli Na2O . Al2S03 .21SiO2 xosil bo`ladi, keyinchalik u gidrogel xoliga utadi.
Alkilaromatik uglevodorodlarni katalitik krekingi termik krekingdan fark qiladi. Bunda alkil zanjiri uzilmaydi, balki dealkillash natijasida aromatik uglevodorod va olefin xosil bo`ladi. N-propilbenzolni katalitik krekingi natijasida benzol va propilen, termik krekingda esa toluol va etilen xosil bo`ladi:
Katalitik kreking jarayoniga quyidagi asosiy faktorlar ta`sir etadi: katalizator xossasi, xom-ashyo sifati, temperatura, katalizator va xom-ashyoni uzaro ta`sir vakti, katalizatorni qo`llash muddati.
Katalitik kreking jarayonining sanoat kurilmalari bir necha turga bulinadi:
1) xarakatchan katlamdan iborat yirik granulalangan katalizatorni (urtacha ulchami 2-5 mm)
2) poroshoksimon katalizator katlamli (120-150mkm);
3) tugri reaktorli (lift turidagi).
|
| |
