Differensiallovchi zveno quyidagi tenglama bilan ta’riflanadi y(t)=k(dx/dt), uning uzatish funksiyasi quyidagi ifoda bilan hisoblanadi W(p)=kp. Differensiallovchi zvenoning boshqaruvchi signali x(t) va o‘tish xarakteristikasining h(t)=k*δ (t) gragiklari 115,v- rasmda keltirilgan. Bunda, δ(t)- delta-funksiya yoki Dirakning impulsli funksiyasi. Differensiallovchi zvenoga misoli bo‘lib, ketma-ket R,C-zanjir, bunda kirish kattalik sifatida zaryadlovchi kuchlanish xizmat qiladi, chiqish kattaligi esa zaryadlovchi tok xizmat qiladi, agar R nolga intilsa yoki taxogeneratorning burchak aylanish chastotasi langarning vaqt bo‘yicha aylanish burchagining hosilasiga proporsional bo‘lsa.
Integrallovchi zveno dy/dt=kx(t) tenglama bilan ta’riflanadi, uning uzatish funksiyasi W(p)=k/P ifoda bo‘yicha hisoblanadi. Integrallovchi zvenoning boshqaruvchi signali x(t) va o‘tish xarakteristikasining h(t)=k*1 (t) grafigilari 115,g- rasmda keltirilgan. Integrallovchi zvenoga misoli bo‘lib, R,C-zanjir xizmat qiladi, bunda kirish kattaligi sifatida kuchlanishning zaryadlovchi toki xizmat qiladi, agar R nolga intilganda yoki suyuqlikni tortib oluvchi rezervuar bo‘lganda.
Birinchi tartibdagi jadallashtirish zvenosi
y( t ) k T dx x( t ) tenglama
dt
bilan ta’riflanadi, ya’ni proporsional va differensial zvenolarning kombinatsiyasini (birikmasini) tashkil etadi. Uning o‘tish funksiyasi W(p)=k(Tp+1) ifoda bilan hisoblanadi. Birinchi darajali jadallashtirish zvenoning boshqaruvchi signali x(t) va o‘tish xarakteristikasining h(t)=k[T δ(t)+1(t)] grafigilari 115,d-rasmda keltirilgan. Birinchi tartibdagi jadallashtirish zvenosi ideal zvenolar qatoriga kiradi va real amalga oshirib bo‘lmaydi. Jadallashtirish zvenolari odatda ABT ga sun’iy ravishda kiritiladi va aperiodik zvenolar bilan ketma-ket ulanadi. Bunday ulanishda ularning inersionligi va o‘tish jarayonidagi tezlanishlar kompensatsiya bo‘ladi. Kondensatorli va g‘altakli elektr zanjirlarda o‘tish jarayonlarini sun’iy tezlashtirish usullari sifatida, g‘altakni yoki kondensatorni nisbatan katta bo‘lmagan rezistor
bilan tutashtirish hisoblanadi. Bu esa, birinchi tartibli jadallashtirish zvenosining ishlashini immitatsiyalaydi.
Toza kech qoluvchi zvenolar y(t)=x(t-τ) tenglamasi bilan ta’riflanadi, uning o‘tish funksiyasi W(p)=e-pτ, ifoda bilan hisoblanadi, bunda, τ-kech qolish vaqti. Toza kech qoluvchi zvenolarning boshqarish signali x(t) va o‘tish xarakteristikasi h(t)=1(t-τ) grafiklari 115,j-rasmda keltirilgan. Kech qoluvchi zveno har qanday kirish harakatlarini vaqt bo‘yicha kechiktirib qayta ishlab chiqaradi. Toza kech qoluvchi zvenolar misoliga - har qanday mexanik tirqishga ega bo‘lgan uzatish, kompyuterning dinamik xotirasidagi signalni ushlab qolish sxemalari, ularni o‘zgartirish vaqtida va sh.o‘. kiradi.
Ikkinchi darajadagi namunaviy dinamik zvenolarni batafsilroq ko‘rib chiqamiz. Ikkinchi darajadagi aperiodik zveno quyidagi tenglama bilan
ta’riflanadi
2
d y
T 2 T dy y( t ) kx( t ) bunda, T2 va T1-vaqt doimiyligi. Uning
2 dt 2 1 dt
o‘tish funksiyasi quyidagi ifoda bilan hisoblanadi
W( p )
k
T 2 p2 T p 1
. (27)
2 1
Ikkinchi darajadagi aperiodik zvenoning boshqarish signali x(t) va o‘tish
116-rasm. Ikkinchi darajadagi aperiodik zvenoning boshqarish
xarakteristikalari119
119 Peter G. Martin and Gregory Hale. Automation Made Easy. International Society of Automation. USA, 2009. 218 p.
|
