|
O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim vazirligi
|
| bet | 6/8 | | Sana | 04.04.2017 | | Hajmi | 29.99 Kb. | | #2887 |
Sopollarda r qiymati keng miqyosda 3-4 dan bir necha o’n minggacha o’zgaradi. Ko’pgina sopollarda r qiymati chastota ortishi bilan kamayadi. Kondensatorlar uchun ishlatiladigan sopollar chiziqli va chiziqli bo’lmagan (segnetoelektrik) qutblanishga ega.
O’zgaruvchan elektr maydonida sopoldagi energiya isrofi ichki tok o’tkazuvchanlik va qutblanish elektron-relaksatsiya, ion-relaksatsiya, spontan hisobiga sodir bo’ladi. Sopol materiallarining tgδ qiymati 10-4-10-2 ni tashkil etadi. Sopolning elektr kuchlanishi ta’sirida teshilish issiqlik, kimyoviy va ionlashish turlariga bo’linadi. Sopolning elekrt mustahkamligi 20-25 MV/m. sopolning zichligi (2300-4000 kg/m3) uning mexanik mustahkamligiga, pishirish harorati va kristall faza turiga qarab kuchli ravishda o’zgaradi. Uning chiziqli kengayishi koeffitsienti (4-7)10-6 grad-1 oraliqda bo’ladi. O’rnatiluvchi buyumlarda ishlatiladigan sopol materialida r=610 bo’lib, mexanik mustahkamlik σsiq40-200 MPa ni tashkil etadi. Undan, asosan, induktiv g’altak qobig’i, o’zgaruvchan sig’imli havo kondensatorining o’zagi, lampa platalari, bosma sxema asosi, qarshiliklar va hokazolarni tayyorlashda foydalaniladi. Mazkur turdagi sopol zich va g’ovaksimon bo’ladi. Bu sopol yaxshi dielektrik va mexanik xossalarga ega bo’lishi kerak. O’rnatiluvchi buyumlarda ishlatiluvchi o’rnatiluvchi sopollar tarkibi jihatidan BaO-Al2O3-SiO2, MgO-Al2O3-Si kabi tizimlardan iboratdir. Alyuminiysilikat sopoli BaO-Al2O3-SiO2 tizimasining kristall asosi sifatida korund (Al2O3) va mullit 3Al2O3∙2SiO2 olinadi. Sopol tarkibida Al2O3 qancha ko’p bo’lsa uning mexanik mustahkamligi va issiqqa chidamliligi, dielektrik xossalari shuncha yuqori bo’ladi. Alyuminoksid mayda donador (2-3 mkm) strukturali plastik bo’lmagan abraziv materialdir. U lampalarning izolyatsiya qismida, bosma sxema asoslarida, aviasvecha va hokazolarda qo’llaniladi.
Ultrachinnining dielektrik, issiqlik va mexanik xossalari yuqoridir. Ultrachinni tarkibida Al2O3 (35-80%) miqdori qancha ko’p bo’lsa, u xossalari jihatidan alyuminoksid sopoliga yaqinlasha boradi. Ultrachinnining pishirilish harorati 1350-1400C.
Radiochinni tarkibidagi materialning yuqori darajada plastik bo’lishini ta’minlaydi, Al2 O3 va tuproq miqdori materialning yuqori darajada plastik bo’lishini ta’minlaydi. Uning pishirilish harorati 1280-1320C, radiochinnidan turli xil detallar tayyorlanadi.
Kordierit –dielektrik isrofi yuqori va chiziqli kengayish koeffitsienti kichik (1-2) 106 grad-1 hamda razryadi ta’siriga chidamli material bo’lib, undan issiqda bardoshli mahsulotlar, razryad singdiruvchi asboblar va hokazolar tayyorlashda foydalaniladi.
Kondensator sopoli uchun r yuqori qiymatiga ega bo’lishi kerakligi sababli, uning kristali asosida rutil, titanat, sirkonat, ishqorli metall stannatlari qo’llaniladi.
Yuqori chastotali kondensator sopoli vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: 1)o’zgaruvchan sig’imli kondensator sopoli(r=150-230; TK=(3300-1400)∙10-6 grad1;
2)termokompensatorli kondensator sopoli (r=35-95; TK=(750150)∙10-6).
3) termostabil kondensator sopoli (r=12-48; TK=(-75-33)∙10-6 grad-1.
Kondensatorning vazifasiga qarab uning konstruksiyasi turlicha bo’lishi mumkin. Ular gazsimon, dielektrikli (havoli, gaz to’latilgan, vakuumli), qattiq anorganik dielektr materialli (slyudali, shishali, sopolli, shisha emalli, shisha sopolli), qattiq organik dielektrik materialli (qog’oz, lavsan, polistirol, polipropilen, (ftorplast-pardali va hokazo) va oksid izolyatsiyali (alyuminiy yoki tantal oksidli metalloksidli) turlarga bo’linadi.
Elektrodlar turiga ko’ra kondensatorlar metallashtirilgan dielektrik va varaqsimon elektrod turlariga bo’linadi.
Kondensator markalari harf va raqamlar bilan belgilanadi. Birinchi harf K-o’zgarmas sig’imli, KT-sozlanadigan; KP-o’zgaruvchan, KN-nochiziqli kondensatorlarni bildiradi. Keyingi ikki raqam dielektrik turini: 10-past kuchlanishli sopol; 15-yuqori kuchlanishli sopol; 21-shishasimon sopolni anglatadi. Undan keyingi harflar kondensatorning qo’llanilish sohasini ifodalaydi: P-o’zgaruvchan va o’zgarmas tok zanjirida; Ch-o’zgaruvchan tok zanjirida; I-impulsli sharoitida; U-o’zgaruvchan, o’zgarmas tok zanjirlarida va impulsli sharoitda.
|
| |
