chuqurchali yo‗lka qoldiradi. Natijada birlamchi "tayanch-disk" yaratiladi. CD ROMning ommaviy
ko‗paytirish jarayoni esa "tayanch-disk" bo‗yicha bosim ostida qo‗yish yo‗li bilan amalga oshiriladi.
10-rasm.Almashinuvchi kompakt disklar tashuvchisi.
CDdagi yo‗lka spiral ko‗rinishga ega va juda tordir. CHuqurcha qalinligi dyuymning 5mlrdan
bir ulushi o‗lchamida bo‗lib, bir dyuymga 1600ta yo‗lka joylashtirilgan. Butun bir spiral uzunligi
5kmdan ortiq.
PKning optik diskovodida yo‗laklardagi ma‘lumot nisbatan kam quvvatli lazer nuri bilan
o‗qiladi. Lazer nuri disk yo‗lkasida fokuslanadi va aktiv qatlamdan qaytadi: agar u erda chuqurcha bor
bo‗lsa, nurning qaytish burchagi o‗zgaradi va qaytgan nur fotodiodga tushmaydi.
CD-ROM ma‘lumotini o‗ta yuqori zichlikda 250 Mbaytdan 1,5 Gbaytga sig‗imga joylashtiradi.
Standart holda 650 Mbayt hisoblanadi. Murojaat qilish vaqti turli optik disklarda 50 dan 350msgacha
tebranadi, ma‘lumotlarni o‗qish tezligi 150 dan 3000 Kbayt/s gacha.
CD-ROM ning zamonaviy modellari musiqa yozuvlarini ham unchalik yomon bo‗lmagan sifat
bilan aks ettirish imkonini beradi: mazkur imkoniyatlarni ta‘minlash uchun PK ga mos drayverlar
o‗rnatish kerak (MS DOS uchun maxsus rezident programma ISR – utiliti, Windowsda esa CD
AUDIO drayverlari) bo‗ladi. Tovushni tashqi akustik sistema orqali eshitish uchun tovush xaritasini
(audioblaster) kuchaytirish lozim.
Bir martta (CD-R-CD Recordable) va ko‗p martta (CD-E-CD Erasable) qayta yozish optik
disklari 1995 yildan beri ishlatilmoqda.
Bu CD larda yozish jarayoni quyidagicha bajariladi. Lazer nuri disk yuzasidagi himoya qatlami
ostidagi mikroskopik chuqurchalarni kuydirish hisobiga yuz beradi. Ma‘lumotlarni o‗qish esa CD-
ROM dagi kabi yuz beradi. CD-E diskovodlari oddiy CD-ROMlarni ham o‗qish qobiliyatiga ega. Bir
marta yoziladigan optik disklar CD-R deb, ko‗p martta yoziladigan optik disklar - CD-RW deb
yuritiladi.
Raqamli
DVD
videodisklari
Tashqi eslab qolish qurilmalari texnikasidagi xaqiqiy burilishni, birinchi marta 1996 yilda paydo
bo‗lgan va o‗lchamlari oddiy CD-ROM niki kabi bo‗lgan yangi raqamli videodisklar yaratadi,
