• Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi
  • Axborotni ikkita belgi yordamida kodlash
  • Ssital va Sezar usullari tekis kodlash usuliga misol bo‗ladi




    Download 3,81 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet90/193
    Sana13.05.2024
    Hajmi3,81 Mb.
    #230005
    1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   193
    Bog'liq
    Majmua IVRT 1-SEMestr 123

     
    Ssital va Sezar usullari tekis kodlash usuliga misol bo‗ladi. 
    Kodlash usullari Semyuel Morze 1837yilda elektromagnit telegraf qurilmasini ixtiro qilgan va 
    1838yilda shu qurilma uchun telegraf kodini ishlab chiqqan. Unda harf va raqamlarga nuqta va 
    tirelarning maxsus ketmaketligi kod sifatida mos qo‗yiladi, ya‘ni axborot quyidagi uchta belgi 
    yordamida kodlanadi: «uzun signal» (tire yordamida ifodalanadi), «qisqa signal» (nuqta yordamida 
    ifodalanadi), «signalsiz» (bo‗shliq, pauza bilan ifodalanadi). 
    Axborotni kodlashning yana bir eng sodda usuli tartiblangan alifbo usuli bo‗lib, unda 
    alifbodagi harflarni ularning tartibini ko‗rsatuvchi sonlar bilan kodlashdan iborat: 
    Tartiblangan alifbo usulida har bir harfga 2 ta belgidan iborat kod mos qo‗yilgan. Masalan, 
    «Bugun havo issiq» degan axborot quyidagi ko‗rinishga ega bo‗ladi: 02 20 06 20 13 07 01 21 14 08 18 
    18 08 16 Bu usulda tinish belgilari va boshqa kerakli belgilarni ham alohida kodlab, matn yozishda 
    foydalanish mumkin. Alifbo harflarini kodlashning boshqa usullari ham mavjud. Masalan, quyidagi 
    kodlashni qaraymiz: 
    Bu aralashtirilgan alifbo usuli deyiladi. Havo issiqligi haqidagi yuqoridagi matn bu usulda 
    quyidagi ko‗rinishni oladi: 03 18 14 18 27 34 12 16 17 11 28 28 11 21
    Bundan mazkur axborotni yuqorida keltirilgan jadvaldagi ma‘lumotlarni bilmasdan turib 
    dekodlash juda murakkab ish ekanligini ko‗rish qiyin emas.
    Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi
    Ma'lumki, kompyuterlar elektr toki asosida ishlaydi. Kompyuter maxsus qurilmada tokning bor 
    bo'lishini 1 ga teng, aks holda, ya'ni tok bo'lmaganda 0 ga teng axborot deb oladi. Ikkinchi tomondan, 
    axborotlarni kodlash uchun kodlash sistemasi ikkita belgidan iborat bo'lishi yetarli bo‘ladi. Endi 
    belgilarni ikkita belgi orqali qanday kodlash mumkinligini ko'rib chiqamiz. 
    Axborotni ikkita belgi yordamida kodlash
    Kompyuter raqamlarning o'zini emas, balki shu raqamlarni ifodalovchi signallarni farqlaydi. 
    Bunda raqamlar signalning ikki qiymati bilan (magnitlangan yoki magnitlanmagan; ulangan yoki 
    ulanmagan; ha yoki yo'q va h.k.) ifodalanadi. Bu holatning birinchisini 1 raqami bilan, ikkinchisini esa 
    0 raqami bilan belgilash qabul qilingan bo'lib, axborotni ikkita belgi yordamida kodlash (qisqacha, 
    ikkilikda kodlash) nomini olgan. Masalan: 
    A-01000001 H-01001000 M-01001101 T-01010100 
    В-01000010 К-01001011 О-01001111 U-01010101 


    D-01000100 I -01001001 R-01010010 Х-01011000 
    Kompyuterlarda har bir belgiga 0 va 1 belgilarining ketma-ketligidan iborat 8 ta belgi mos 
    qo'yiladi. 8 ta nol va birlarning turli о‘rin almashtirishidan foydalanib, turli xildagi belgilarni 
    kodlashimiz mumkin. 0 va 1 dan iborat raqamlar yordamida ularni 8 tadan ajratsak, bu o'rin 
    almashtirishlar soni 
     
    ga teng bo'ladi, ya'ni ular yordamida 256 ta harflar, raqamlar, turli boshqa 
    belgilarni kodlash mumkin bo'ladi. 
    KITOB so'zini quyidagicha kodlash mumkin: 
    01001011 01001001 01010100 01001111 01000010 
    Buyruqlarni yoki turli boshqa turdagi axborotlarni kodlash uchun shu tartibda yondashiladi. 
    Biroq, turli rusumdagi kompyuterlar uchun turlicha bo'lishi mumkin. Bu texnikaning xususiyatiga 
    bog'liq bo'lgan holatdir. 
    Agar ikkilikda kodlangan belgilarni o'n oltilikda kodlamoqchi bo'lsak, tetrada kodlash usulidan 
    foydalanishimiz mumkin. Bu holda sanoq sistemasidagi sonlarni taqqoslash jadvaliga ko'ra 4=0100 va 
    1=0001 ekanligidan A belgisi kodi o'n oltilikda 41 ga teng bo'ladi. Agar birinchi raqamni ustun, 
    ikkinchi raqamni satr tartib raqami deb olsak yangi jadval hosil qilamiz. Bunda har bir raqam va 
    alifbodagi belgi jahon andozalaridagi kodlash jadvali - ASCII (American Standard Code for 
    Information Interchange) jadvali hosil bo'ladi. 

    Download 3,81 Mb.
    1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   193




    Download 3,81 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Ssital va Sezar usullari tekis kodlash usuliga misol bo‗ladi

    Download 3,81 Mb.
    Pdf ko'rish