4.6-jadval. Shamol qurilmasi quvvatining parrak diametri va shamolning tezligiga bog‘liqlik ko‘rsatkichlari.
Vintning
diametri, m
|
Xarakteristikasi
|
Shamolning tezligi, m/s
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
b
|
7
|
8
|
9
|
10
|
12
|
15
|
1
|
SHEFK* 35% dagi quvvat (kVt)
|
-
|
-
|
-
|
0,01
|
0,02
|
0,04
|
0,06
|
0,09
|
0,13
|
0,18
|
0,31
|
0,6
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
-
|
-
|
-
|
459
|
573
|
688
|
803
|
917
|
1032
|
1146
|
1376
|
1720
|
2
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
-
|
0,01
|
0,02
|
0,05
|
0,09
|
0,15
|
0,24
|
0,36
|
0,52
|
0,71
|
1,23
|
2,39
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
-
|
115
|
172
|
229
|
287
|
344
|
401
|
459
|
516
|
573
|
688
|
860
|
3
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
-
|
0,01
|
0,04
|
0,1
|
0,2
|
0,34
|
0,55
|
0,82
|
1L6
|
1,6
|
2,76
|
5,39
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
-
|
76
|
115
|
153
|
191
|
229
|
268
|
306
|
344
|
382
|
459
|
573
|
4
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
-
|
0,02
|
0,08
|
0,18
|
0,35
|
0,61
|
0,97
|
1,45
|
2,07
|
2,84
|
4,9
|
9,57
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
-
|
57
|
86
|
115
|
143
|
172
|
201
|
229
|
258
|
287
|
344
|
430
|
5
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
-
|
0,04
|
0,12
|
0,28
|
0,55
|
0,96
|
1,52
|
2,27
|
3,23
|
4,43
|
7,66
|
15
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
-
|
46
|
69
|
92
|
115
|
138
|
161
|
183
|
206
|
229
|
275
|
344
|
7
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
0,01
|
0,07
|
0,23
|
0,56
|
1,09
|
1,88
|
2,98
|
4,45
|
6,33
|
8,69
|
15
|
29,3
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
16
|
33
|
49
|
66
|
82
|
98
|
115
|
131
|
147
|
164
|
197
|
246
|
10
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
0,02
|
0,14
|
0,48
|
1,13
|
2,22
|
3,83
|
6,08
|
9,08
|
12,9
|
17,7
|
30,06
|
59,8
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
11
|
23
|
34
|
46
|
57
|
69
|
80
|
92
|
103
|
115
|
138
|
172
|
15
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
0,04
|
0,31
|
1,08
|
2,55
|
4,99
|
8,67
|
13,7
|
20,4
|
29,1
|
39,9
|
68,9
|
135
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
8
|
15
|
23
|
31
|
38
|
46
|
54
|
61
|
69
|
76
|
92
|
115
|
20
|
SHEFK 35% dagi quvvat (kVt)
|
0,07
|
0,57
|
1,91
|
4,54
|
8,87
|
15,3
|
24,3
|
36,3
|
51,7
|
70,9
|
123
|
239
|
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
6
|
11
|
17
|
23
|
29
|
34
|
40
|
46
|
52
|
57
|
69
|
86
|
25
|
KIEV 35% dagi quvvat (kVt)
|
0,11
|
0,89
|
2,99
|
7.09
|
13,9
|
23,9
|
38
|
56,7
|
80,8
|
111
|
191
|
374
|
parrakning tezligi (ayl/min)
|
5
|
9
|
14
|
18
|
23
|
28
|
32
|
37
|
41
|
46
|
55
|
69
|
* SHEFK – shamol energiyasidan foydalanish koeffitsienti.
Shamolning tezligi shamol generatori tomonidan ishlab chiqariladigan energiya miqdoriga bevosita ta’sir etadigan ko‘rsatkich hisoblanadi.
Odatda generator tomonidan ishlab chiqariladigan elektr energiyasi miqdori shamol tezligining ortishi bilan kubli ravishda ortadi. Ya’ni shamolning tezligi 2 martaga ortsa, rotor tomonidan olingan kinetik energiya 8 martaga ko‘payadi.
4.7. - jadvalda, standart holatda (havo quruq bo‘lganda, zichligi – 1,225 kG/m3, atmosfera bosimi 766 mm simob ustunigda teng) shamol energiyasining qiymatlari keltirilgan.
Energiya miqdorini hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:
P 0,51,225V 3, Вt / m3,
Bu erda V - shamolning tezligi, m/s (Daniya shamol trubinalarini ishlab chiqarish assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra).
4.7-jadval. Standart sharoitlardagi shamol energiyasini qiymatlari.
T.r.
|
Shamolning tezligi, m/s
|
Shamol generatori 1 m2 maydoniga teng
keluvchi shamolning quvvati, Vt/m2
|
1.
|
1
|
1
|
2.
|
3
|
17
|
3.
|
5
|
77
|
4.
|
9
|
477
|
5.
|
11
|
815
|
6.
|
18
|
3572
|
7.
|
21
|
5672
|
8.
|
23
|
7452
|
Biror bir hududdagi shamolning tezligini o‘lchashda avvalo quyidagilarga e’tiborni qaratish lozim:
Yer sathidan balandlik. Odatda shamol yerga yaqin joydan esganda yerga ishqalanish va tabiiy to‘siqlar (draxtlar, binolar, do‘ngliklar, adirlar va h.k.)ga urilishi hisobiga sekinlashadi. Qishloq xo‘jalik ekinlari yetishtiriladigan maydonlar, cho‘l va dasht hududlarda yer sathidan balandga ko‘tarilib borgan sari shamolning tezligi ortib boradi va u o‘rtacha taxminan 12% ga ortadi.
Yilning mavsumi. Ko‘pchilik hududlarda mavsum o‘zgarishi bilan shamolni oqimi ham o‘zgaradi. Ayniqsa qish mavsumida shamolning tezligi yozga nisbatan yuqori bo‘ladi. Kunduzi shamol tezligi kechqurungiga qaraganda katta. Katta suv havzalari, daryolarning bo‘ylari va ko‘llarning yoqasida ham shamol katta tezlik va kuchga ega.
Ertalab quyosh yerni suvga nisbatan qattiqroq qizdiradi, shu sababli shamol qirg‘oq bo‘yi (erdan suvga tomon) tomonga esadi. Kechqurunga borib yer, suvga nisbatan tezroq sovuydi shu sababli shamol qirg‘oq bo‘yidan (suvdan quro‘klikka tomon) esadi.
Yer yuzasining xususiyati. Ochiq lanshaftdagi adirlar, do‘ngliklar, tog‘ cho‘qqilari odatda shamol elektr qurilmalarini joylashtirish uchun juda qulay joy hisoblanadi. Do‘ngliklarda shamolning tezligi shamolning tezligi past tekisliklardagiga qaraganda ancha katta va bosimi kuchli. Ta’kidlash joizki, shamol tepaliklarga yaqinlashganda o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi, chunki yuqori bosimli havo hududi tepalikka yaqin joyda keskin kengayadi. Esdan chiqarmaslik kerakki, tepalikning keskin o‘zgarishi shamolning turbulentligi o‘zgarishiga ta’sir etadi. Qiyalik qancha katta bo‘lsa shamolning bosimi shuncha ortadi, yoyiqlik qancha katta bo‘lsa, aksincha shamol bosimi pasayadi (4.11-rasm).
4.11 - rasm. Shamol eletrostansiyasini joylashtirishning yaxshi va yomon
variantlari.
Shamolning tezligini aniqlashning bir qancha usullari mavjud.
– usul. Internet tarmog‘i va rasmiy manbalardan olingan ma’lumotlar.
Internet tarmog‘ida bir qancha saytlar mavjud bo‘lib ulardan yer yuzining xohlagan hududidagi shamolning tezligi va bosimi haqida ma’lumotni olish mumkin, masalan http://firstlook.3tier.com .
Saytlarda yer yuzasidan 20, 50 va 80 m balandlikdagi shamolning ko‘rsatkichlari haqida bepul ma’lumotlar berilgan.
– usul. Meteoxizmat va mahalliy aeroportdan olingan ma’lumotlar.
Shamolning tezligi va bosimi haqidagi ma’lumotlarni so‘rab mahalliy aeroportning meteoxizmat bo‘limiga murojaat etish mumkin. Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, aeroportning meteoxizmati bergan ma’lumotlar o‘ziga xos
jihatlarga ega. Bularga o‘rtacha ko‘rsatkichlarda berilgan ma’lumotlar va o‘lchash ballandligi ko‘rsatkichlarini kiradi.
O‘rtacha ko‘rsatkichlar. Odatda meteoxizmat xodimlari tomonidan shamolning tezligi, bosimi haqidagi sutka mobaynidagi ma’lumotlar to‘planadi, umumlashtiriladi va o‘rtacha ko‘rsatkichga keltirib taqdim etiladi.
Faqat ushbu ma’lumotlarni sizning hududingiz uchun qo‘llash hamma vaqt ham to‘g‘ri emas. Asboblari o‘lchash joyidan 30 … 50 m ga ko‘chirilsa shamolga oid ma’lumotlar ham keskin o‘zgarishi mumkin. Agar masofa 2 … 5 km ga o‘zgarsa ushbu ma’lumot o‘z kuchni yo‘qotadi. Yana bir sabab meteoxizmat o‘lchash asboblari o‘rnatilgan joydagi yer yuzi landshaftining shamol qurilmasini quriladigan joydan farq qilishi ham sabab bo‘ladi.
O‘lchash balandligi. Shamolning tezligi balandlikka bog‘liq holda o‘zgaradi. Meteoxizmat tomonidan taqdim etiladigan ma’lumotlar odatda 10 m balandlikdan olingan. Shu sababli, o‘lchash balandigini shamol qurilmasi talab etadigan balandlik uchun olish kerak.
|
