21.2.
Investitsiya
faoliyatida
robo-maslahatchilar
xizmatlaridan foydalanishning o’ziga xos jihatlari
Institutsional investorlar faoliyatini rivojlantirish va ular bilan
raqobatlashish
maqsadida
robo-maslahatchilar
xizmatlaridan
136
Cam-Duc Au, Philippe Krahnhof.
The Role of Robo-Advisors in the German Banking Market - Critical
Analysis
on
Human
versus
Digital
Advisory
Services.
//
Conference
Paper,
May
2020.
https://www.researchgate.net/publication/342549761
137
Krzysztof Waliszewski, Marta Zięba-Szklarska.
Robo-advisors as Automated Personal Financial Planners –
SWOT Analysis. // Journal of Finance and Financial Law, Wrzesień/September 2020, vol.3(27):155–173.
https://www.researchgate.net/publication/346514903_Robo-
advisors_as_Automated_Personal_Financial_Planners_-_SWOT_Analysis
138
The future of advisory: exploring the impact of robo on wealth management.
produced in association with EPAM, September 2016.
https://www.epam.com/content/dam/epam/free_library/whitepapers/The_Future_of_Advisory.pdf
342
foydalanish amaliyoti tobora kengaymoqda. Qimmatli qog’ozlarga
investitsiyalar kiritishda banklar, sug’urta kompaniyalari, investitsiya
fondlariga
alternativ
variant
sifatida
robo-maslahatchilardan
foydalanilayotgan bo’lsa-da, ba’zan yirik institutsional investorlar
(asosan, investitsiya fondlari va banklar) o’z faoliyatida
iste’molchilarga qo’shimcha xizmat turi sifatida robo-maslahatchilar
faoliyatini yo’lga qo’yayotganini ko’rishimiz mumkin. Shu sababli
bugungi kunda kapital bozorida institutsional investorlar va robo-
maslahatchilarning faoliyati bir-biri bilan chambarchas bog’liq.
Kapital bozorida investitsiya faoliyatini amalga oshirishda
an’anaviy inson maslahatchilariga arzon alternativ sifatida ishlab
chiqilgan robo-maslahatchilar mijozlar portfelini avtomatik ravishda
yaratish va boshqarish uchun algoritmlardan foydalanadigan onlayn
platformalardir.
Robo-maslahatchilar
global
moliyaviy
inqirozdan
keyin
moliyaviy texnologiyalar bo’yicha startap (fintech start-up) sifatida ish
boshlagan bo'lsalar-da, so'nggi yillarda ular juda ommalashmoqda,
ayniqsa, an'anaviy moliya institutlari o'zlarining robo-maslahat
xizmatlarini taklif qila boshladilar. Masalan, AQShning eng yirik
brokerlik kompaniyalaridan biri Charlz Shvab (Charles Schwab) 2015-
yilda "Intelligent Portfolios" nomli robo-maslahat xizmatini ishga
tushirdi. Shuningdek, 2015-yilda dunyodagi eng yirik aktivlar
boshqaruvchi kompaniya BlackRock Future Advisor robo-maslahat
kompaniyasini o’ziga qo’shib oldi. Shuningdek, robo-maslahat
xizmatlari o'zlarining avtomatlashtirilgan maslahat xizmatlarini taklif
qila boshlagan Bank of America va Wells Fargo singari bank
gigantlarining ham e'tiborini tortganligiga guvoh bo’lishimiz
mumkin.
139
Robo-maslahatchilar investitsiyalarni boshqarish bo'yicha onlayn
xizmatlar turi bo'lib, ular insonning minimal aralashuvi bilan
moliyaviy
maslahat
berish
uchun
matematik
algoritmlardan
foydalanadilar. Ular o'zlarining algoritmlaridan mijoz aktivlarini
imkon
qadar
samarali
tarzda
boshqarish
va
taqsimlashda
foydalanadilar.
139
Facundo Abraham, Sergio L.Schmukler, Jose Tessada. Robo-Advisors: Investing through Machines. //
Research & Policy Briefs, World Bank Group. No. 21, February 2019;
http://documents1.worldbank.org/curated/en/275041551196836758/pdf/Robo-Advisors-Investing-through-
Machines.pdf
343
Robo-maslahatchilar risklarni kamaytirish, moliyaviy holat va
investitsiyalarning rentabelligi to'g'risida ma'lumot olinadigan onlayn
so’rovnomalardan foydalanadilar. Ushbu so'rovnomalar mijozlar
ishtirokida
o'tkaziladi.
Robo-maslahatchilarning
bir
necha
xususiyatlarini alohida ta’kidlab o’tish lozim.
1. Portfelni boshqarish. Robo-maslahatchilar investorlarning
qiziqishlari asosida ularga maqbul portfellarni yaratadilar. Odatda,
portfellar mablag'larni aksiyalarga yo'naltirishga qaratilgan Zamonaviy
portfel nazariyasi asosida boshqariladi. Robo-maslahatchilar, odatda,
mablag'larni riskli va risk darajasi past aktivlarga ajratadilar va bu
investorlarning maqsadlari va risk darajasidan kelib chiqib belgilanadi.
Robo-maslahatchilar portfelni nazorat qiladi va uni muvozanatda
ushlashga harakat qiladi.
2. Soliq bo’yicha xarajatlarni kamaytirish. Soliq to’lovlaridan
qochish, odatda, soliq yilining oxiriga qadar amalga oshiriladigan
kapitaldan olinadigan soliqlarni o’zida olib qolish maqsadida qimmatli
qog'ozlarni zararga sotish orqali amalga oshiriladi. Qimmatli
qog'ozlarni zararga sotish orqali investorlar qimmatli qog’ozlardan
olinadigan daromad uchun soliq to'lashdan qochishadi. Bunda
to’lanadigan soliq miqdoridan ko’ra ko’riladigan zarar miqdori kam
bo’ladi va qimmatli qog’ozlarni zararga sotishdan tushum soliqqa
tortilmaydi. Shu sababli bu usul qimmatli qog'ozlar egalari uchun
foydali
hisoblanadi.
Robo-maslahatchilar
jarayonni
avtomatlashtiradilar, bu esa foydalanuvchilarga qulaylik yaratadi.
140
Robo-maslahatchilarning bir qancha afzalliklarini ta’kidlash
mumkin.
1. Arzon. Robo-maslahatchilar an'anaviy investitsiyalarni
boshqarish xizmatlarini ko’rsatuvchi insonlarga - moliyaviy
maslahatchilariga qaraganda ancha past narxlarda xizmat taklif
qilishadi. Bunday turdagi dasturlardan foydalanish uchun zarur bo'lgan
minimal miqdor moliyaviy rejalashtiruvchilar tomonidan talab
qilinadigan o’rtacha xizmat haqidan ancha past hisoblanadi, ya’ni
robo-maslahatchilar xizmatlaridan foydalanish arzonga tushadi.
2. Foydalanish oson va xavfsiz. Robo-maslahatchilar mobil
telefonlar yoki veb-ilovalar orqali investorlarga turli xil aktivlar
sinflariga qulay tarzda sarmoya kiritishga imkon beradi. Bundan
140
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/trading-investing/robo-advisors/
344
tashqari, ular foydalanuvchilarga moslashuvchanlik va xavfsizlikni
ta'minlaydigan portfelni boshqarish imkoniyatini ham taqdim etadi.
Robo-maslahatchilar investitsiyalarni boshqarish bo'yicha inson
maslahatchilarga qaraganda arzonroq va tezroq xizmatlarni taklif
qilsalar ham ularga to'liq shaxsiylashtirilgan xizmatlarni taklif qilish
uchun zarur bo'lgan subyektivlik yetishmaydi.
141
Robo-maslahatchilar investorlarga va foydalanuvchilarga savdo-
sotiqni amalga oshirish va portfellarni yaratish uchun zarur bo'lgan
resurslar
va
vositalar
taqdim
etadi,
shuningdek,
ularning
investitsiyalarini avtomatlashtirish imkoniyatini beradi. Robo-
maslahatchilar investorlarga ko'proq moslashuvchanlik, arzon narxlar
va yuqori nazoratni taklif qilsa-da, ularga inson maslahatchilari
tomonidan taqdim etiladigan tajriba va subyektivlik yetishmasligini
ta'kidlab o'tish lozim.
Robo-maslahatchilarni risk darajasi past yoki riskli deyish
noto’g’ri, ya’ni robo-maslahatchilar tomonidan boshqariladigan
portfelning riskliligi to'liq investorning qiziqishlariga bog'liq. Robo-
maslahatchilar investorlarga turli xil risklilik darajasi va xronologiya
bo'yicha turli takliflarni taqdim etishadi.
Risk qilishga moyil bo’lgan investorlar riskli portfelni tanlashlari
mumkin (masalan, ko'proq aksiyalar, davlat obligatsiyalari), aksincha,
riskdan qochgan investorlar past volatillikda past rentabellikni taklif
qiladigan portfelni tanlashlari mumkin (portfelda risk darajasi past
qimmatli qog'ozlarning nisbatan yuqori ulushi mavjud bo’ladi). Har bir
individual investorning riskga bo'lgan moyilligini baholash orqali
robo-maslahatchilar individual portfellarni shakllantirishi mumkin.
141
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/trading-investing/robo-advisors/
| 