72
Fyuchers shartnomalari
forvard shartnomalariga oʻxshash keli-
shuvdir. Fyucherslarning oʻziga xos xususiyati shundan iboratki, bu
instrument standartlashtirilgan boʻlib, u faqatgina birja savdolarining
obyekti sifatida nomoyon boʻladi. Amaliyotda fyuchers shartnoma-
larini sotib olish va sotish orqali risklarni xedjirlash mumkin.
Opsion shartnomalari
ikki tomon oʻrtasidagi shartnoma boʻlib, u
uning egasiga qimmatli qogʻozlarni yoki tovarlarni bitimda qayd
etilgan narxda belgilangan muddatda xarid qilish huquqini beradi.
Opsionning oʻziga xos xususiyati shundaki, uning egasi qimmatli
qogʻozning oʻzini emas balki uni sotib olish yoki sotish huquqini
opsion mukofoti evaziga sotib oladi. Shuni taʼkidlash lozimki, opsion
egasi vaziyatga qarab opsion yuzasidan sotib olish yoki sotish
huquqidan foydalanish yoki undan voz kechishi mumkin.
Svoplar
bu ikki tomonning oldindan kelishilgan shartlariga
muvofiq kelajakda maʼlum bir toʻlovlarni va yoki bazis aktivlarni
(kelishilgan miqdorda) almashtirish boʻyicha bitimidir.
Hosilaviy qimmatli qogʻozlarning asosini tashkil etuvchi bazis
aktivlarga koʻra ularni quyidagilarga ajratishimiz mumkin:
tovarlar boʻyicha
(neft, neft mahsulotlari, elektr energiya,
metallar, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari – don, shakar va boshqalarga
asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar);
valyutalar boʻyicha
(valyutaviy qimmatliklarga asoslangan
hosilaviy qimmatli qogʻozlar);
fond birjalar boʻyicha
(aksiya, obligatsiya, fond indekslari,
volatillik indekslariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar);
foizlar boʻyicha
(qarz majburiyatlari boʻyicha foiz stavkalariga
asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar);
kreditlar boʻyicha
(hosilaviy qimmatli qogʻozlar boʻyicha
toʻlovlar, kreditlar boʻyicha muayyan bir holatlarning sodir boʻlishiga
bogʻliq);
