14
«Tabiat», «qishloq bilan shaharning bog‘liqligi», «Yerdagi hayot va hayotiy
jarayonlarning fizik-ximik asoslari», «Ekish va о‘simliklarni parvarishlash»
kabi mavzularga taqsimlangan edi. Bunday kompleks
dasturlar tabiiy ravishda
о‘quvchilarga sistemali bilim bera olmas edi, shunga kо‘ra о‘quv materialini
laboratoriya metodi asosida о‘rganish targ‘ib qilina boshlandi. Natijada о‘quvchilar
sinf darslari о‘rniga tabiatni kuzatish, tajriba о‘tkazish bilan shug‘ullana
boshladilar. Laboratoriya metodi о‘quv dasturining asosiy maqsadi mehnat, tabiat
va jamiyat kompleksni о‘rganishdan iborat bо‘lgan. Bu kompleks о‘quv dasturlari
maktablarda о‘qiladigan о‘quv fanlari orasidagi tо‘siqni
bartaraf qilishga
qaratilgan edi. Lekin bunday kompleks о‘quv dasturlari о‘quvchilarga sistemali
bilimlar bera olmasligi tezda ma’lum bо‘lib oldi. Shuning uchun 1931 yildan
boshlab xukumat qarori bilan boshlang‘ich va о‘rta maktab isloh qilindi va ta’lim
berishning asosiy tashkiliy shakli dars bо‘lishi lozimligi uqtirildi. Shu paytdan
boshlab maktablarda botanika,
zoologiya, odam anatomiyasi, fiziologiyasi,
darvinizm о‘quv fanlari maktab rejasiga kiritildi va ana shu о‘quv fanlar bо‘yicha
о‘quv dasturlari va darsliklari yaratildi, hamda maktab hayotiga joriy etildi.
Biroq 1964 yilga qadar maktab darsliklaridagi bilimlar biologiya fanining
1930-40 yillaridagi rivojlanish xolatini yoritib keldi.
Vaholanki didaktikaning
ilmiylik prinsipiga kо‘ra maktab о‘quv fanlari о‘z mazmuniga kо‘ra fanning
keyingi yutuqlarini о‘zida ifoda qilishi lozim edi. Rossiya va О‘zbekistonda
chiqarilgan biologiya darsliklarining biologiya fani yutuqlaridan orada olganligiga
asosiy sabab shuki 1935-65 yillar mobaynida biologiya fanida qattiy g‘oyaviy
kurash davom etdi. Akademik T.D.Lisenko boshliq bir guruh olimlar chet
mamlakatlarda qо‘lga kiritilgan fan yutuqlarini tan olmadilar va ularni burjua
olimlarining kashfiyotlari, ular g‘oyaviy jihatdan bizning dunyoqarashlarimizga
zid degan bahona bilan biologiya fanining sо‘nggi yutuqlarini darslik saxifalaridan
о‘rin olishiga tо‘sinlik qildilar. Faqat 1964 yil oktabr
oyida akademik Lisenko
shaxsiyaga sig‘inish barbod bо‘lganidan keyin maktabdagi barcha biologik dastur
va botanika, zoologiya, odam anatomiyasi, fiziologiyasi,
umumiy biologiya
darsliklari mazmuniga genetika, ekologiya, stitologiya, bioximiya,
molekulyar
15
biologiya va shu kabi fanlarning sо‘nggi yutuqlari kiritildi. Yangi darslik bilan
birga ularning о‘qitish metodikasiga oid qо‘llanmalar ham nashr qilindi.
Bular qatoriga prof. P.I.Borovistkiy tahriri ostida chiqqan “Biologiya
о‘qitish metodikasi” M.1962, prof.B.V.Vsesvyatskiyning Biologiyaning umumiy
о‘qitish metodikasi” M.1960, N.M.Verzilin va V.M.Korsunskayalarning
“Biologiya о‘qitishning umumiy metodikasi” M.1983, prof. I.N.Ponamaryova
taxriri ostida nashr qilingan “Biologiya о‘qitishning umumiy metodikasi” M.2003
kabilarni kiritish mumkin.
